Tarihi Köprüde Yakın Çevre Sorunları: Diyarbakır Silvan (On Gözlü Köprü) Köprüsü
Anahtar Kelimeler:
Tarihi Köprüler- On Gözlü Köprü- Silvan KöprüsüÖzet
Kültürel miras öğelerinin, temel fonksiyonunu yitirdikten sonra, sosyal dokuyla bütünleşmesi ve kültürel etkinlik alanı olarak kullanılması bu yapıların korunarak varlıklarının uzun süre devamını sağlayacaktır. Çalışma kapsamında 2008 yılında restorasyonu tamamlanan kültürel mirasımızın önemli bir unsuru olan Silvan (On Gözlü) Köprüsü ve çevre düzenlemesi ele alınmıştır. Köprünün üzeri ve çevresi sosyal ve kültürel etkinlik alanı olarak kullanılmaktadır. Özellikle sıcak yaz gecelerinde, sıcaklığın biraz daha düşük olduğu, nehir kenarındaki restoran ve çay bahçeleri oldukça yoğun biçimde kullanılmaktadır. Yerel halk tarafından gece geç saatlere kadar süren davul zurna ile müzik yapılması, halk oyunlarının oynanması, Hıdırellez Bayramı’nda kâğıtlara yazılan dileklerin suya bırakılması, dilek fenerlerinin uçurulması, dini bayramlarda ziyaret edilmesi ve çiftlerin özel gün merasimlerinde resim çekmek için arka fon olarak tercih etmesi gibi etkinlikler için sıklıkla kullanılan bir alandır. Ancak tescilli bir yapı olan köprünün kent için bir etkinlik alanına dönüşmesi beraberinde birtakım problemleri de getirmiştir. Köprü restorasyonundan hemen sonra yapılan 2008 yılında onaylanan koruma planında mesire alanı olarak düzenlenmesi planlanan köprü etrafında koruma sınırına yakın alan hızla yapılaşmaktadır. Ayrıca yola paralel oluşturulan otopark alanları yaya ve araç sirkülasyonu için tehlike arz etmektedir. Bu makalenin temel problemi anıtsal yapıların yaşanılabilir kılınması ve korunması arasındaki ince çizgidir. Köprü çevre düzenlemesiyle birlikte kente kazandırılsa da plansız gerçekleşen sosyal yaşam aktivitelerinin ve köprünün yakın çevresinde inşa edilen yapılaşmaların düzenlenmesi gerektiği düşünülmektir. Bu bilgiler ışığında Diyarbakır sosyal yaşamının önemli bir parçası olan Silvan (On Gözlü) köprünün incelenmesi ve yarattığı karmaşanın anlatılması amaçlanmaktadır. Çalışmada tarihi köprü alanı ve yakın çevresi değerlendirilerek, yaklaşım sorunlarının ortaya çıkarılması hedeflenmektedir.
Referanslar
Beysanoğlu, Ş. (1996). Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi (Cilt 1). Ankara: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları.
Çulpan, C. (2002). Türk Taş Köprüleri Orta Çağdan Osmanlı Devrine Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Dalkılıç, N., ve Halifeoğlu, F. M. (2009). "Diyarbakır Merkez ve İlçelerinde Yer Alan Tarihi Köprüler." I. Uluslararası Nebiler, Sahabiler, Azizler ve Krallar Kenti Diyarbakır Sempozyumu 25-27 Mayıs, ss. 369-381.
Genç, A. F., (2015). Tarihi köprülerin yapısal davranışa restorasyon çalışmalarının etkisi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.
Halifeoğlu, F.M.; Dalkılıç, N.; Sert, H. ve Halifeoğlu, Z. (2009). “Diyarbakır Dicle (On Gözlü) Köprüsünün Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon Projelerinin Yapımı”. Uluslararası Katılımlı Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu 2, 1-17 Ekim, Diyarbakır: ss. 649-666.
Halifeoğlu, F.M., Toprak Z. F. ve Kavak, O. (2016) “Architectural and Hydrological Features of the Historical Basalt Bridges in Diyarbakır Turkey”. 16. International Multidisciplinary Scincetific Geoconference ‘Scince and Technologies Geology, Exploration and Mining Conference Proceedings’. 1/3 28 Haziran- 6 Temmuz, Bulgaristan: ss. 51-62.
Demir, H. ve Kakdaş Ateş, D. (2020). Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilen Ticaret Mekanları Üzerindeki Etkisi: Diyarbakır İzzetpaşa Caddesi, Mimarlık Bilimlerinde Akademik Çalışmalar, Editör Kozlu, H. Livre de Lyon:France, ss. 195-210.
Demir, H., (2021). "Dicle (On Gözlü) Köprüsü’nün Somut ve Somut Olmayan Miras Olarak Korunması". Milli Folklor (17): ss.226-249
Hasol, D. (2019). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: Yem Yayın.
İlter, F. (1978). Osmanlılara Kadar Anadolu Türk Köprüleri. Ankara: Karayolları Genel Müdürlüğü Yayınları.
İlter, F. (1978). Anadolu’nun Erken Devir Türk Köprüleri ile İran Köprü Mimarlığı İlişkileri, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi Özel Sayı (9): ss.275-300.
Karayolları Arşivi (2008).
Sert, H.; Halifeoğlu, F. M.; Dalkılıç, N. ve Halifeoğlu, Z. (2009). “Tarihi Diyarbakır Dicle (On Gözlü) Köprüsü’nün Onarımı Güçlendirilmesi ve Yeniden Kullanımı” Katılımlı Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu 2, (1-17 Ekim): Diyarbakır, ss.633-648,
Soyukaya, N. (2015). Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı Yönetim Planı. L’Hevsel à Amida-Diyarbakır: Études et Réhabilitation de Jardins Mésopotamiens. Istanbul: Institut Français D’études Anatoliennes: France, ss. 164- 172.
Öksüz Kuşçuoğlu, G. ve Taş, M. (2017). Sürdürülebilir kültürel miras yönetimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Yalvaç Akademi Dergisi, 2(1), 58-67.
URL-2: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2863.pdf
URL-3: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=8323&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
URL-9: https://teftis.ktb.gov.tr/yazdir?4789A90B3465844972C506D19475725D
URL-10: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4897&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
URL-11: https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=23722&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
URL-13: https://whc.unesco.org/en/list/1488/documents/
URL-14: https://kvmgm.ktb.gov.tr/Eklenti/57317,diyarbakir-yonetim-planipdf.pdf?0
