Yerel Yönetimlerin Devlet Tüzel Kişiliğindeki Temsilinin Cumhuriyet Dönemi İçerisindeki Genel Görünümü
Anahtar Kelimeler:
Siyasal Temsil, Yerel Yönetimler, Devlet Teşkilatı, Hükümet Yapısı, DönüşümÖzet
Yerel yönetimlerin merkezi idare (devlet) içerisindeki temsilinin tarihsel süreç içerisinde önemi Türkiye
açısından önemlidir. Bu kapsamda bu çalışmanın temel konusu bu tarihsel süreci Cumhuriyet dönemi
sonrası bağlamında yapısal ve işlevsel boyutları ile ele almaktır. Çalışmanın amacı ise yerel yönetimler
üzerinde vesayet denetimi yapma, mevzuat oluşturma, destek ve yönlendirmeler yapma gibi
sorumlulukları olan merkezi idarenin, bu görevlerini yerine getirirken hangi organik birim(ler) aracılığı
ile yaptığını saptamak, bu bağlamda yapılan yönetsel tercihlerin olumlu ve olumsuz yönlerini ortaya
koyarak güncel beklentiler ışığında olması gerekenler ile ilgili yaklaşımların geliştirilmesine ışık
tutmaktır. Çalışmanın gerçekleştirilmesinde mevzuat analizi yapılmış olup, içerik analizi yöntemi
kullanılmıştır. Bu bağlamda Osmanlı'nın son döneminden günümüze kadar yürürlüğe giren anayasalar,
kanunlar vb. mevzuat normları taranmıştır. Yerel yönetimlere yönelik oluşturulan idari birimlerin kuruluş
mevzuatı ve faaliyetleri ile bu kapsamdaki raporlar, haberler ve bilimsel çalışmalar incelenmiştir.
Çalışma sonunda cumhuriyet döneminde yerel yönetimler ile ilgili en üst düzeyde (bakanlık - Yerel
Yönetim Bakanlığı) bir idari yapılanmaya gidildiği gibi kurul düzeyinde kalan bir idari yapılanmaların
da tercih edildiği tespit edilmiştir. Ağırlıklı çoğunlukta ise bakanlığa bağlı genel müdürlük düzeyinde bir
yapılanmanın tercih edildiği görülmektedir.
Referanslar
Akipek, İ. (1966), Devletler Hukuku, Başnur Matbaası, Ankara, 2. Cilt, 3. Baskı.
Atmaca, Y. & Göç, E. (2020). Türkiye’de 1960 ve 1980 Kurucu Meclisleri: Demokratik Nitelikleri Bağlamında Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme, OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(28), 1524-1540.
Aydın, A. (2019), Türkiye’de İlk Modern Yerel Yönetim Denemesi Olan Altıncı Daire-i Belediye ile Sixième Arrondissement Karşılaştırması, OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 2708-2727.
Belli, A. & Aydın, A. (2016), 6360 Sayılı Yasa ile Kapatılan Belde Belediyelerinin Hizmette Etkinlik, Verimlilik ve Temsil Sorunsalı Üzerine Bir Alan Araştırması: Önsen Belediyesi Örneği, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1698-1713.
Demir, F. (2000), Cumhuriyet Dönemi Türk Anayasaları ve Hükümet Sistemleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (Prof. Dr. Seyfullah Edis’e Armağan Özel Sayısı), 59-78.
Drucker, P. F. (1999), 21. Yüzyıl İçin Yönetim Tartışmaları (Çev. G. Gorbon, İ. Bahçıvangil), Epsilon Yayınları, İstanbul.
Eryılmaz, B. (2014), Kamu Yönetimi: Düşünceler, Yapılar, Fonksiyonlar, Politikalar, Umuttepe Yayınları, Kocaeli, 7. Baskı.
Eryılmaz, B. & Şen, M. L. (1994), 2000’li Yıllara Doğru Türkiye’de Yerel Yönetimler, MÜSİAD Yayını (MÜSİAD Araştırma Raporları 5), İzmir.
Giritli, İ., Bilgen, P., Akgüner, T. & Berk, K. (2012), İdare Hukuku, Der Yayınları, İstanbul, 5. Baskı.
Gökbilgin, M. T. (1946), 1840'dan 1861'e Kadar Cebel-i Lübnan Meselesi ve Dürziler, Belleten Dergisi, 10, 641-703.
Gözler, K. (2000), Türk Anayasa Hukuku, Ekin Yayınları, Bursa.
Gözler, K. (2007), Devletin Genel Teorisi, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa.
Gözler, K. (2009), İdare Hukuku, Ekin Yayınları, Bursa, 1. Cilt, 2. Baskı.
Gözler, K. (2018), Mahalli İdareler Hukuku, Ekin Yayınları, Bursa.
Gözübüyük, A. Ş. (2012), Yönetim Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 31. Baskı.
Güler, F. (2023), Büyükşehir Belediye Meclisi Üyeliği Seçim Sisteminin Sebep Olduğu Sorunlar, Akademik İzdüşüm Dergisi, 88(1), 155-184.
Kartal, N. (2010), İl Özel İdarelerinin Yeniden Yapılandırılması: Uygulama aşaması Üzerine Bir Çözümleme, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Kaya, P. & Pekküçükşen, Ş. (2019), Türkiye’de İdarenin Bütünlüğü İlkesi ve Yerel Yönetimler Üzerinde İdari Vesayet Denetimi, İksad Yayınları, Ankara.
Keleş, R. & Yavuz, F. (1989), Yerel Yönetimler, Turhan Kitapevi, Ankara.
Mecek, M. (2020), Bir Mülki (Taşra) İdare Birimi Olarak Türkiye’de İl Yönetimleri ve Hukuki - Örgütsel Yapıları, Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi (JEBPIR), 6(2), 296-325.
Mecek, M. & Atmaca, Y. (2020), Yerel Yönetimlerin İdari Yapısına İlişkin Mevzuat Analizi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 2068-2087.
Mecek, M. & Doğan, H. (2015), İstihdam Açısından Yerel Yönetimlerin Organizasyon Yapısı ve Personel Yönetimi, İdari ve Mali Açıdan Türkiye’de Yerel Yönetimler (Ed. M. Mecek, M. Doğan, B. Parlak), Bekad Yayınları, Antalya, 209-272.
Mecek, M. & Kocakula, Ö. (2019), E-Devlet ve E-Yönetişimde İdari, Siyasi ve Etik Sorunlar, E-Yönetişim: Kavramsal / Kuramsal Çerçeve, Ülke İncelemeleri ve Türkiye’ye Yansımaları (Ed. B. Parlak, K. C. Doğan), Beta Yayınları, İstanbul, 195-230.
Mecek, M. & Kocakula Yıldırım, Ö. (2020), Yönetim - İdare Kavramlarının Yapısal - İşlevsel Analizi ve Kavramsal Açıdan Tanımlanması, Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(54), 1411-1425.
Mecek, M. & Yılmaz, V. (2021), Postmodern Kamu Yönetimi Ekseninde Yerel Yönetişim ve Katılım, Postmodern Kamu Yönetimi: Kavramlar, Teoriler, Yaklaşımlar (Ed. B. Parlak, K. C. Doğan), Nobel Yayınları, Ankara, 231-273.
Memişoğlu, D. (2015), Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Değişim ve Dönüşümü: Reform ve Sonuçları, İdari ve Mali Açıdan Türkiye’de Yerel Yönetimler (Ed. M. Mecek, M. Doğan, B. Parlak), Bekad Yayınları, Antalya, 51-65.
Nalbant, A. (2012), Üniter Devlet: Bölgeselleşmeden Küreselleşmeye, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2. Baskı.
Ortaylı, İ. (1974), Tanzimattan Sonra Mahalli İdareler (1840 – 1878), TODAİE Yayını, Ankara.
Ortaylı, İ. (1978), İmparatorluk Döneminde Mahalli İdarelerin ve Belediyeciliğin Evrimi, Türkiye Belediyeciliğinin Evrimi (Ed. E. Türkcan), Türk İdareciler Derneği Yayını, Ankara, Cilt:1, 3-24.
Ortaylı, İ. (1985), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Yerel Yönetim Geleneği, Hil Yayınları, İstanbul.
Ortaylı, İ. (2008), Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara, 3. Baskı.
Öner, Ş. (1998), Cumhuriyet’ten Günümüze Demokratik Yönetim Anlayışının Gelişimi, Yeni Türkiye, 23-24, 3719-3732.
Önen, Ş. (2006), Türkiye’de Belediye Yönetimi, Nobel Yayınları, Ankara.
Özerçen, S. (2017), Üniter ve Federatif Devlet Yapılarında Yerel Yönetimlerin Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
Özmen, A. (2012), Osmanlı’dan Cumhuri̇yet’e Anayasalarda Merkezi̇ Yönetim - Yerel Yönetim İlişkileri, Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 2(2), 171-175.
Öztürk, N. K. (2015), Yönetim: Temel Kavramlar ve Uygulamalar, Paradigma Akademi Yayınları, Çanakkale, 3. Baskı.
Parlak, B. (2002), Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Taşra Yönetimine İlişkin Anayasal - Yasal Gelişmeler ve Cumhuriyet’e Yansımalar, Akademik Araştırmalar Dergisi, 3(11), 37-50.
Parlak, B. (2020), Türkiye’de Yerel Yönetimler: Tarihçe, Mevzuat, Yapı ve İşleyiş, Değişim Yayınları, İstanbul.
Parlak, B. & Doğan, K. C. (2018), Yeni Yönetim Sistemine Göre Türkiye’de Kamu Yönetimi, Beta Yayınları, İstanbul.
Parlak, B. & Sobacı, M. Z. (2012), Ulusal ve Küresel Perspektifte Kamu Yönetimi: Teori ve Pratik, MKM Yayınları, Bursa, 4. Baskı.
Pirler, O., Gürsoy, E. Z. & Baş, A. (1997), İl Düzeyinde Merkezi İdare – Mahalli İdare Görev Bölüşümü, Türk Belediyecilik Derneği Yayını, Ankara.
Sarıca, R. (1972), İdare Hukuku Ders Notları, Kömen Teksir Bürosu Yayınları, İstanbul.
Şaylan, G. (1976), Mülkî İdare Amirliği Sisteminin Belirleyici Özelliği: Merkezcilik, Toplumsal İlişkileri Açısından Mülkî İdare Amirliği Sistem ve Sorunlar (Ed. K. Fişek), Türk İdareciler Derneği Yayını, Ankara.
Şener, S. (1997), Osmanlı İmparatorluğunda Yerel Meclisler (1839-1913), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Şengül, R. (2013), Yerel Yönetimler, Umuttepe Yayınları, Kocaeli, 3. Baskı.
Tural, E. (2005), Minyatür Bir Tanzimat Ülkesi: Lübnan ve 1861 Lübnan Vilayet Nizamnamesi, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 14(2), 65-91.
Yaylı, H. (2015), Türkiye’de Mahalli İdarelerin Tarihi Gelişimi, Yerel Yönetimler (Ed. K. Görmez), Orion Yayınevi, Ankara, 25-81.
Yaylı, H. & Gönültaş, Y. C. (2018a), Türkiye’de İdareler Arası İlişkide Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe Belediyeleri, Kent Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar ve Etkin Belediyecilik Uygulamaları (Ed. M. Mecek, B. Parlak, E. Atasoy), Nobel Yayınevi, Ankara, 803-813.
Yaylı, H. & Gönültaş, Y. C. (2018b), Uluslararasılaşan Yerel Yönetimler: Yerel Dış Politika (Paradiplomasi) Kavramına Teorik Bir Bakış, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 271-288.
Yılmaz, V. (2018), 6360 Sayılı Yasa ile Uygulamaya Konulan Büyükşehir Modelinin Yerel Halka Yansımaları: Hatay, Malatya, Manisa ve Van Büyükşehir Belediyesi, Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 5(30), 4364-4378.
Yılmaz, V. & Mecek, M. (2019), Türkiye’de Mahalle Yönetimlerinin Tarihsel Gelişimi ve Hukuki Statüsü, İdealkent Dergisi, 10(27), 769-799.
Yılmaz, V. & Mecek, M. (2021), Kavram ve Kuramsal Açıdan Türkiye’de Dijital Kamu Yönetimi ve Dönüşümü, Kamu Yönetiminde Değişim Olgusu: Global Trendler ve Yeni Paradigmalar (Ed. B. Akıncı), Nobel Yayınları, Ankara, 103-138.
