Türkiye’de Uygulanan Bakan Yardımcılığına Dair Bir Değerlendirme
Anahtar Kelimeler:
Siyasi Müsteşarlık, Bakan Yardımcılığı, Başkanlık Sistemi, Denge ve Denetleme, Parlamenter SistemÖzet
Makalemizde parlamenter sistemlerde ve koalisyonlu başkanlık sistemlerinde Bakan Yardımcılığı kurumunun nasıl işlediği, bazı ülkelerde nasıl uygulandığı ve bu kurumun hükümetlerdeki rolü detaylı bir şekilde incelenecektir. Makalenin amacı, Bakan Yardımcılığı kurumunun önemini ve etkinliğini anlamak ve bu kurumun hükümetlerin işleyişindeki rolünü açıklamaktır. Bakan Yardımcıları genellikle Bakan tarafından atanmakta ve Bakanın güvendiği kişilerden oluşmaktadır. Bakan Yardımcıları, Bakanın politikalarını uygulamak, Bakanı temsil etmek ve Bakanın yerine geçmek gibi işlevleri yerine getirmektedirler. Bakan Yardımcılığı kurumu, ilk olarak Bakanların iş yükünü hafifletmek ve onları parlamentoda temsil etmek için ihdas edilmiştir. Bağlı oldukları Bakanlar ile aralarında hiyerarşi ilişkisi bulunmaktadır. Koalisyon hükümetleri genellikle farklı siyasi partilerden Bakanların bir araya gelmesiyle oluşur ve bu durum bazen hükümet içinde anlaşmazlıklara yol açabilir. Bakan Yardımcıları, Bakanların arasındaki anlaşmazlıkları çözmeye yardımcı olabilir ve koalisyon hükümetinin sürekliliğini sağlayabilirler. Makalede Türkiye’de yürürlükte olan başkanlık sisteminde uygulanmakta olan Bakan Yardımcılığı müessesesinin yanında İngiltere, Fransa ve ABD’de Bakan Yardımcılarının işlevleri ve yürütme şekilleri ile Türkiye’deki uygulamalara değinilmiştir.
Referanslar
No.lu ve 10 Temmuz 2018 Tarihli Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi.
Sayılı ve 1984 Tarihli Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkındaki Kanun.
No.lu ve 15 Temmuz 2018 Tarihli Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi.
Sayılı ve 2018 Tarihli Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlaması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname.
ABD'de Başkanlık Sistemi erişim 09 Temmuz 2024, www.whitehouse.gov/administration/cabinet
Acar, A. , Kırışık, F., Ateş, N. (2016) Türk Kamu Yönetiminde Bakan Yardımcılığı Üzerine Farklı Açılardan Bir Değerlendirme. Akademik Bakış Dergisi. Sayı: 55 Mayıs - Haziran 2016
Aksiyon Dergisi (2002). Bakan Yardımcılığı Sistemini Getirmemiz Lazım, 30.12.2002
Aktalay, A. (2014). Bakanlar Kurulunun Düzenleyici İşlemleri ve Karar Alma Usulü. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, 69-98
Akyılmaz, B. , Sezginer, M. , Kaya, C. (2013). Türk İdare Hukuku. Seçkin Yayınevi.
Anayurt Ö. , Ekinci A. (2019) Koalisyonlu Başkanlık Sistemi ve Latin Amerika Uygulaması, Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in Anısına Armağan, On iki Levha Yayınları. ss. 227-332.
Araya, I. A. (2012). Quien le Susurra al Presidente Asesores vs. Ministros en America Latina Politica/Revista de Ciencia Politica, Vol. 50, No. 2, 2012, pp. 33-61.
Aslan, S. (2023) Yeni Anayasada Bakanlıklar. Nohutçu, A., Öztürk, K. (Ed.) Türkiye İçin Yeni Anayasa Vizyonu ve Yol Haritası (315-327). Savaş Yayınları
Aydın, A. H., (2018) Kamu Yönetimine Giriş. Seçkin Yayınevi.
Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esaslarını Düzenleyen Kanun, Kabul tarihi: 27/9/1984, 9/10/1984 tarihli ve 18540 sayılı Resmî Gazete (R.G.)
Bölükbaşı, M.O. (2021). Cumhurbaşkanı Hükümet Sistemindeki Bakan Yardımcısı ile Önceki Sistemdeki Bakan Yardımcısı ve Müsteşarın Kıyaslanması. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 12, Sayı 1, 287-303.
Cabinetoffice.gov.uk (2012) “The Cabinet Manual-Draft”, erişim 12 Temmuz 2024, http://www.cabinetoffice.gov.uk/sites/default/files/resources/cabinet-draft-manual.pdf
Civilcervant (2012) “Working with Ministers”, erişim 11 Temmuz 2024 http://www.civilservant.org.uk/c1.pdf
Coşkun, Y. & Yorgancıoğlu, C. (2021). Westminster Modeline ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine Dayalı Bakan Yardımcılığı İçin Karşılaştırmalı Analizi. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (46), 1-21.
Coşkun, Y. & Yorgancıoğlu, C. (2022). Spontane İzomorfizm Perspektifinden Bakan Yardımcılığı ve Müsteşarlık Pozisyonlarının Karşılaştırmalı Olarak Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 0 (50) , 305-332
Dik, E. (2013). 643 Sayılı KHK ile Düzenlenen Bakan Yardımcılığı ile Hiyerarşik Örgütlenme İçerisindeki Konumu, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 68 (4), 121-145.
Eroğul, Cem, (2001). Çağdaş Devlet Düzenleri, İmaj Kitabevi.
Ertuğrul, D. U. (2024). Türkiye ile İngiltere ve Fransa’daki Bakan Yardımcılığı Müessesesinin Karşılaştırılması. Mersin Üniversitesi Enderun Dergisi 8 (1) 29-32.
Eryılmaz, B. (2004). Bürokrasi ve Siyaset. Alfa Basım Yayıncılık.
Gözler, K. & Kaplan, G. (2012.) Bakan Yardımcıları Bakanlık Hiyerarşisine Dâhil Midir? Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 98 (3), 11-24.
Gözler, K. (2011). Anayasa Hukukunun Genel Teorisi. Ekin Kitabevi.
Gözler, Kaplan, (2013), s. 16 vd; Tataroğlu, (2016), s. 536-537; Esra Dik, “643 Sayılı KHK ile Düzenlenen Bakan Yardımcılığı ile Hiyerarşik Örgütlenme İçerisindeki Konumu”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 68, Sa. 4, 2013, ss. 121-145.
Günday, M. (2002). İdare Hukuku, 6. Baskı, İmaj Yayınları.
Günday, M. (2011). İdare Hukuku. İmaj Yayınları.
İzci, F. (2017). Yeni Anayasa Değişikliği Çerçevesinde Yürütme Organında Meydana Gelen Değişimler, Yüzüncü Yıl Üniversitesi SBE Dergisi, 1 öz. (4), 96-111.
Kaman, N. (2018). Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve Kamu Personel Hukukuna Etkileri, Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Yürütme Sempozyum Kitabı, Marmara Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2018, s.93.
Karamanoğulları (2009) Fransa, Karahanoğluları, Onur ve diğerleri (Ed.) Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri (2-68). İmge Kitabevi.
Karasu, K. (2004) Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri, Ankara Üniversitesi, KAYAUM Yayınları.
Karasu, K. (2009). İngiltere’de Kamu Yönetimi, Karşılaştırmalı Kamu Yönetimi. İmge Kitabevi.
Karslı, M. R. (2020). Üst Düzey Kamu Yöneticilerinin Atama Usul ve Esasları Üzerine Bir İnceleme, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 28 1 187–208.
Kayar, N. (2012). Kamu Yönetiminde Yönetim Karmaşası ve Siyasallaşma: Bakan Yardımcıları erişim 20 Temmuz 2024 http://www.yayed.org/uploads/yuklemeler/inceleme-bakanyardimcisi.pdf.
Kayıkçı, S. (2013), 643 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname Çerçevesinde Türkiye’de Bakanlık Örgütlenmesinde Yeniden Yapılanma, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 47, Sayı 1, Mart, s. 23-51.
Kılıçoğlu, M. S. (2013). Türkiye’de Yasama Organının Yürütme Organını Siyasi Denetimi. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 17, Sayı 1-2, 3171.
Nacak, O. (2020). Parlamenter ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemlerinden Hareketle Bakan ve Bakanlıkların Karşılaştırılmalı Analizi, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt 18, Sayı 1, 138-157.
Ömürgönülşen, U. (2009). Amerika Birleşik Devletleri’nde Kamu Yönetimi’, Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri. İmge Kitabevi
Özer, M. A. (2021). Yeni Kamu Yönetimi, Gazi Kitabevi, Ankara ss. 28-32
Rehren, A. ( 1992). Liderazgo Presidencial y Democratizacion en el Cono Sur de America Latina, Revista de Ciencia Politica, Vol. 14, No. 1-2, 1992, pp. 63-87, s. 71.
Sarı, C. (2019). Kamu Kurumlarında Küçülme Yaklaşımı: Türkiye ve Fransa Adalet Bakanlıkları Örneği, Akademi Sosyal Bilimler Dergisi 6(17).
Siavelis, Peter. (2016). Cabinets and Informal Advisory Networks in Multiparty Presidential Systems, Presidential Studies Quartely, Vol. 46, No. 3, 2016, pp.569 -591
Skigin, N. , Seira I. (2016). Estrategias de Designacion Presidenciales. La Congormacion de Gabinetes en Gobiernos de Coalicion en America Latina, Presentacion en el XII Congreso Nacional y V Congreso Internacional sobre Democracia
Şengül, R. (2009). Fransa da Siyaset ile Yönetim Arasındaki Kavşakta Bir Kurum: Bakanlık Kabinesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (23), 195-200
Tataroğlu, M. (2016) Hükümet Yapısında Gelişme: Bakan Yardımcılığı”, Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi, 23(2), 519-544.
Tayyar A. (2009). Amerika’da Siyasal Yapı, Lobiler ve Dış Politika, MKM Yayınları.
Teakston, K. (1999) Junior Ministers in the 1990’s. Parliamentary Affairs, 231-245.
Theakston K. (2010) “Smaller Government: What do Minister Do?”, erişim 16 Temmuz 2024,
http://www.publications.parliament.uk/pa/cm201011/cmselect/cmpubadm/memo/smallerg ov/min05.htm
Thies, (2001), s. 594-595; Clark, Jurgelevičıūtė, (2008), s.635.
Topaca, M. (2014). Hukuki Temel ve Uygulama Bakımından Türkiye’de Bakan Yardımcılığı. Türk İdare Dergisi, (479), 326-327
Tunç, H. ve Ekinci, A. (2020) Farklı Hükümet Sistemlerinde Koalisyon İstikrarını Sağlamak İçin Kullanılan Bir Araç Olarak Bakan Yardımcılığı Kurumu. Hakemli Makale. 81-107. erişim 09 Temmuz 2024,
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1122148
Turan, M. (1999). Cumhuriyet Döneminde İki Deneme: Siyasi Müsteşarlıklar ve Müstakil Grup, A.K.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 27-42.
Tutar, H. (2011), erişim 11 Temmuz 2024, http://www.skyturk.net/yazar/hilmi-tutar-Bakan-yardimciligi-oku65.html
Uçman, H. (2012). Türk Kamu Yönetiminde Bürokrasi Siyaset İlişkileri Çerçevesinde Bir İnceleme: Siyasi Müsteşarlıktan Bakan Yardımcılığına, Devlet Personel Başkanlığı, [Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi]. Ankara.
Uçman, H. (2015). Türk Kamu Yönetiminde Bakan Yardımcılığı Uygulaması Üzerine İnceleme ve Değerlendirmeler, Akademik Hassasiyetler Dergisi, Cilt 2, Sayı 3, s. 191-225.
Uyanık, H. (2012). Bakan Yardımcılığı Statüsünün İdare Hukuku Açısından Değerlendirilmesi, İdare Hukuku ve İlimler Dergisi, 15(2), s.101-114.
Weber, M. (2014). Bürokrasi ve otorite (wirtschaft und gesellschaft). (Çev. H.B. Akın). Adres Yayınları.
Yamaç, M. (2014). Tarihsel Gelişim İçinde Üniter Bir Yapıda Yerel Yönetim: İngiltere Örneği, Sosyal Bilimler Metinleri, (2), 1-21.
Yıldırım, T. (2017). Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 23(2), 2017, s.17.
Yılmaz, B. (2013). Türkiye’de Bakan Yardımcılığı Uygulamasına İlişkin Genel Bir Değerlendirme. Kastamonu Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 33-41.
Yüksel, S. (2018). Kuvvetler Ayrılığı İlkesinin Güvence Altına Alınması Bağlamında Denge-Denetim Mekanizmaları, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 23 (2), 2018, s.10-14.
