Para Politikasi Strateji Değişimlerinde Enflasyon Faiz İlişkisinin Ampirik Analizi: Türkiye Ekonomisinde Fisher Etkisi (2010-2024)
Anahtar Kelimeler:
Fisher Etkisi, - Enflasyon, - Faiz, - Para PolitikalarıÖzet
Bu makalede enflasyon ve faiz arasındaki pozitif yönlü ilişkiyi tanımlayan Fisher hipotezinin hem Ortodoks hem de heterodoks politikaların uygulandığı ifade edilen dönemlerdeki Türkiye ekonomisindeki etkisi ampirik olarak analiz ederek elde edilen sonuçlar çerçevesinde özellikle politika yapıcılara önerilerde bulunmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda Türkiye’de Tüketici Fiyat Endeksi-TCMB Politika faiz oranları 2010-2024 dönemine ait aylık verileri kullanılarak değişkenlerin Augmented Dickey Fuller, Phillips Peron, KPSS testleri ile Birim Kök Sınamaları yapılmış, faiz oranı ve enflasyon oranı arasındaki uzun dönemli ilişki VAR tabanlı Johansen Eşbütünleşme testi ile analiz edilmiştir. Değişkenler arasındaki kısa dönemli dinamik ilişkiler vektör hata düzeltme modeli ile tahmin edilmiştir. Çalışmaya literatürdeki daha önce yapılan çalışmalarda analize konu olmayan 2021 yılının son çeyreğinde uygulamaya konulan, Yeni Ekonomi Modeli kapsamında başlayan faiz indirimi süreci ve sonrasında 2023 yılı ikinci yarısında Ortodoks politikalara geri dönüş kapsamında başlayan faiz artırımı süreci de dahil edilerek, son dönemde yaşanan TCMB faiz politikası değişikliği ile enflasyon arasındaki ilişkinin ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Analiz sonuçlarına göre, enflasyondan faiz oranına doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi bulunmakta ve uzun dönemde enflasyon oranında meydana gelen %1’lik artış faiz oranını %3.78 oranında artırmaktadır. Türkiye ekonomisinde incelenen dönem itibariyle kuvvetli Fisher etkisi bulunduğu gözlenmiştir.
Referanslar
Akcan, A. T. (2019). Mortgage Krizi Öncesi ve Sonrasında Enflasyon – Faiz Etkileşimi: Türkiye Örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(4), 239–2
Akıncı M. ve Yılmaz Ö. (2016). Enflasyon-Faiz Oranı Takası: Fisher Hipotezi Bağlamında Türkiye Ekonomisi İçin Dinamik En Küçük Kareler Yöntemi. Sosyoekonomi Dergisi, 24(27), 33-55.
Altunöz U. (2018). Investigating the Presence of Fisher Effect for the China Economy. Sosyoekonomi, 26(35), 27- 40. Atgür, M. ve Altay, O.N. (2014).
Andrade, I. ve Clare, A. (1994). Is the U.K. treasury bill rate a good Proxy for expected inflation in the United Kingdom?.Economic Letters, 45(3), 335–341
Atgür, M. ve Altay, O.N. (2014). Enflasyon Ve Nominal Faiz Oranı İlişkisi: Türkiye Örneği (2004- 2013). Celal Bayar Üniversitesi İİBF- Ekonomi ve Yönetim Dergisi, 22(2), 521-533.
Atkıns, J. Frank ve COE, Patrik, J. (2002). “An ARDL Bounds Test of the Long-Run Fisher Effect in the United States and Canada”, Journal of Macroeconomics, 24(2), ss. 255-266.
Atkins, Frank J. (1989), “Co-integration, Error Correction and the Fisher Effect”, Applied Economics, 21(12), 1611-1620.
Başar, S. ve Karakuş, K. (2017). Fisher hipotezi: Türkiye için tahmini. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(54), 794-803.
Bayat, T. (2012). Türkiye’de Fisher Etkisinin Geçerliliği: Doğrusal Olmayan Eşbütünleşme Yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28, 47-60
Bolatoğlu, N. 2006. “Türkiye'de Enflasyon ve Nominal Faiz Oranları Arasındaki Uzun Dönemli Ilişki: Fısher Etkisi.” Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 24 (2): 1–15.
Boudoukh, J. and Richardson, M. (1993) “Stock Returns and Inflation: A Long Horizon Perspective”, American Economic Review, 83, pp.1346-55.
Caporale , G. M., & Gıl-Alana, L. (2019). Testing the Fisher Hypothesis in the G-7 Countries Using I(d) Techniques. International Economic, 159, 140-150.
Chen, C.F. (2015). “Fisher effect” theory and “Fisher paradox” in China’s economy. Open Journal of Social Sciences, 3(10), 80-85
Clemente, J. (2004), “Structural Breaks, Inflation and Interest Rates, Evidence for the G7 Countries”, The former EconWPA in its series Econometrics with number 0401005.
Çinko, L. (2017). Türkiye’de Fisher Hipotezinin Geçerliliğinin Sınanması. Social Sciences Research Journal, 6(1), 53-64.
Demirağ, İ., & Goddard, S. (1994). Financial Management for International Business. McGraww Hill Companies Edt, USA.
Dutt, S. D., Ghosh, D., & Austin, A. (2015). Export growth-economic growth Nexus: An empirical re-examination. Journal of Business and Economics, 6(12), 1999-2007.
Fahmy, Y.A.F. and Kandil, M. (2003). The Fisher Effect: New Evidence and İmplications. International Review of Economics & Finance, 12(4), 451-465.
Fama, E. F. 1975. “Short-Term Interest Rates as Predictors of Inflation.” The American Economic Review 65 (3): 269–282.
Fısher, I. (1930). The Theory of Interest: As Determined By Impatience to Spend Income and Opportunity to Invest It, USA: Kelley Publishing.
Gedik, A. (2021). Enflasyon ve faiz oranı ilişkisi: Fisher hipotezinin Türkiye için geçerliliği. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 27, 615-624.
Ghazali, N.A., ve Ramlee, S. (2003). A long memory test of the long-run Fisher effect in the G7 countries. Applied Financial Economics, 13(10), 763-769.
Hamori, S. (1997). A simple method to test the Fisher effect. Applied Economics Letters, 4(8),477- 479.
HE, Y. (2018). A Study on the International Fisher Effect : An Investigation from South Korea and China. International Journal of Industrial Distribution & Business, 9(7), 33-42. ITO, T. (2009). Fisher Hypothesis in Japan: Analysis of Long-term Interest Rate
Ioana, P. (2017). Monetary Policy and Inflation: Does Neo-Fisher have an effect? 772 Evidence of inflation targeting in Central and Eastern Europe. Annuals of Ovidius University, Economic Sciences Series, 17 (1), 578-583.
Ito, T. (2009). Fisher Hypothesis in Sweden: An Analysis of Long-Term Interest Rates Under Regime of Inflation Targeting. Review of Integrative Business Research, 5(3), 283-29.
İncekara A. , Demez S. and Ustaoğlu M. (2012). Validity of Fisher Effect for Turkish economy: Cointegration Analysis. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 8th International Strategic Management Conference 58, 396-405.
Kanca, O.C, Üzümcü, A. ve Deniz, A. (2015). Fisher Etkisi Türkiye Ekonomisi İçin Geçerli Mi? Bir Zaman Serisi Analizi: 1980-2013, Verimlilik Dergisi, 2015, 45-66.
Koç, P. (2020). Türkiye’de Fisher Hipotezinin Fourier Fonksiyonlarla Analizi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(5), 1425-1434.
Lukmanova ve Rabitsch (2018). “New VAR Evidence on Monetary Transmission Channels: Temporary Interest Rate Versus Inflation Target Shocks”, Vienna University of Economics and Business, 274, ss. 1-41.
MacKinnon, J. G., Haug, A. A., & Michelis, L. (1999). Numerical distribution functions of likelihood ratio tests for cointegration. Journal of applied Econometrics, 14(5), 563-577.
Maki, Daiki (2003), “Nonparametric Cointegration Analysis of the Nominal Interest Rate and Expected Inflation Rate”, Economics Letters, 81(3), 349-354.
Mercan, M. (2013). Enflasyon ve Nominal Faiz Oranları Arasındaki Uzun Dönem İlişkinin Fisher Hipotezi Çerçevesinde Test Edilmesi: Türkiye Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(4), 368-384.
Nusair, A. S., (2008). “Testing for The Fisher Hypothesis Under Regime Shifts: An Application to Asian Countries”, International Economic Journal, 22(2), ss. 273-284.
Paleologos, J. M., & Georgantelis, S. E. (1998). Does the Fisher Effect Apply in Greece? A Cointegration Analysis. SPOUDAI Journal Of Economics and Business, 48(1-4), 49-65.
Payne, J. and Ewing, B. (1997) “Evidence from Lesser Developed Countries on the Fisher Hypothesis: A Cointegration Analysis”, Applied Economics Letters, 4, pp.683-687.
Pelaez, Rolando F. (1995), “The Fisher Effect: Reprise”, Journal of Macroeconomics, 17(2), 333- 346. Rubio, Óscar B. vd. (2004).
Pınar, A. ve Erdal, B. (2018). Enflasyon Hedeflemesi Rejiminde Fisher Etkisinin Geçerliliği: Türkiye’den Ampirik Sonuçlar. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 13(3), 1-12.
Polat, M. A. (2020). Fisher Etkisinin Türkiye Örnekleminde Değerlendirilmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(5), 1551-1561.
Seyidoğlu, H. (2013). Uluslararası finans. Güzem Can Yayınları.
Sinan, O. B. (2019). Türkiye’de Faiz Oranı ile Enflasyon Oranı Arasındaki İlişki: 2006-2018. Sakarya İktisat Dergisi, 8(3), 200-221.
Songur, M. (2019). Fourıer yaklaşımı ile Fisher hipotezini yeniden gözden geçirmek: Türkiye örneği. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(2), 186-200.
Toyoshima Y. and Hamori S. (2011). Panel cointegration analysis of the Fisher effect: Evidence from the US, the UK, and Japan. Economics Bulletin, 31(3), 2674-2682.
Tsong, C. C., & Lee, C. F. (2013). Quantile cointegration analysis of the Fisher hypothesis. Journal of macroeconomics, 35, 186-198.
Turgutlu, E. 2004. “Fisher Hipotezinin Test Edilmesi: Kesirli Birim Kök ve Kesirli Eşbütünleşme Analizi.” İİBF Dokuz Eylül Üniversitesi Dergisi 19: 55–74.
Uğur, A., Künç, S. ve Çelik, S. (2019). Türkiye’de Fisher Hipotezinin Geçerliliği: Enflasyon Hedeflemesi Rejimi Sonrasına Yönelik Ekonometrik Bir Analiz. Finansal Piyasalar ve Para Politikası. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
Uğur, B., (2019). “G-7 Ülkelerinde Enflasyon ve Faiz Haddi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Fisher Etkisi”, Sakarya İktisat Dergisi, 8(2), ss. 85-99.
Westerlund, J. (2008). Panel Cointegration Tests of the Fisher Effect. Journal of Applied Econometrics, 23(2), 193-233.
Yılancı, V. (2009). Fisher Hipotezinin Türkiye İçin Sınanması: Doğrusal Olmayan Eşbütünleşme Analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4), 205-213.
