Vatandaş Odaklılık Çerçevesinde Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Dönüşümü Üzerine Teorik Bir Analiz
Anahtar Kelimeler:
Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı, Vatandaş Odaklılık, Sağlık Sektörü, Türkiye’de Sağlık HizmetleriÖzet
Vatandaş odaklılık yeni kamu yönetimi anlayışının en çok üzerinde durulan kavramlarından biridir. Vatandaş odaklılık, şirketin daha çok kar elde etmek için bulduğu müşteri memnuniyetinin daha çok ürün satmayı sağlaması gibi müşteri odaklı yönetim oluşturmanın kamu yönetimi yansımasıdır. Ancak müşteri mi? vatandaş mı? Bu tartışma bu çalışmanın odak noktası olan ve devletin hala içinde bulunduğu sağlık sektörünün de önemli bir başlığı niteliğindedir. Özellikle pandemi sürecinde de görüldüğü üzere devlet ve vatandaşın birbirlerinden beklentileri yeniden belirginleşmiştir. Nitekim devletin özellikle 1970’lerden sonra kendini bir şirketmiş gibi yönetme çabasının bu süreçte belli sorunları oluşturmuştur.
Bu çalışmada vatandaş odaklılık kavramının sağlık sektörü bağlamında ne gibi yansımalarının olduğu ve Türkiye’deki durumun ne şekilde olduğu ele alınmıştır. Bunu yaparken temel olarak teorik çerçevede analizler yapılmış ve literatürde bulunan analizlerin farklı disiplinlerden bir karma değerlendirmesi yapılamaya çalışılmıştır. Bunun araştırmanın teorik perspektifi meydana getirilirken ikincil veri türlerinden olan dokümantasyonel kaynaklardan, çok kaynaklı raporlardan faydalanılmıştır.
Referanslar
Akdağ, R. (2011). Sağlıkta Dönüşüm Programı. T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları.
Akıncı, B. (2020). Covid-19 Pandemisi Sonrasında Sivil Toplum Kuruluşları: Artçı Değişimlerin Sivil Toplum Kuruluşlarının İşlevsel Rollerine Yansımaları, Journal of Social and Humanities Sciences Research. 7(55), 1809-1816.
Akıncı, B. (2021a) Yönetişim Anlayışı: Türkiye Kamu Yönetimi’nin Yasal Düzenlemeler Ve Yönetişim Göstergeleri Üzerinden İncelenmesi, (ed) Berat Akıncı içinde Kamu Yönetiminde Değişim Olgusu, Trendler ve Yeni Paradigmalar, Nobel Yayınevi, Ankara. s. 139-165.
Akıncı, B. (2021b). The Public-Private Partnership Model in the New Public Management Paradigm: An Evaluation on Dualist Administrative Structures of City Hospitals. Journal of History School, 55, 3845-3866.
Alkan, F. (2022). Dijital Hastaneler, içinde (ed. Özgür Yeşilyurt) Sağlık Yönetiminde Yenilikçi Yaklaşımlar, Efe Akademi Yayınları, 41. İstanbul.
Altun, U. (2022). Sağlık Hizmeti Sunumunda Sağlık Sigortasının Yeri Ve Türkiye’de Genel Sağlık Sigortası Uygulaması. International Journal of Disciplines in Economics & Administrative Sciences Studies, 8(38), 189-201.
Andrews, M., & Shah, A. (2003). Citizen-centered governance: A new approach to public sector reform. Bringing civility in governance, (ed. Anwar Shah) in Handbook on Public Sector: Performance Reviews, 3.
Ateşoğlu, N., & Özkan, E. (2010). Otoriter Kamu Yönetimi Anlayışından Vatandaş Odaklı Anlayışa Geçiş Mümkün Mü?. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(1), 51-60.
Attila, İ., & Gülay, A. (2022). Türkiye'de Genel Sağlık Sigortası'nın Sürdürülebilirliği İçin Zorunlu Tamamlayıcı Sağlık Sigortası Modeli Önerisi. Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 17-40.
Aydın, A. (2021) Kamu Yönetiminin Geleceği, (ed) Berat Akıncı içinde Kamu Yönetiminde Değişim Olgusu, Trendler ve Yeni Paradigmalar, Nobel Yayınevi, Ankara. s. 289-300
Aydın, A. H. (2011). Yönetim Bilimi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
Belli, A, Tunç, A, Aydın, A. (2019). Yerelde Yönetişim Algısı Üzerine Bir Alan Araştırması: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Örneği. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 18 (1) , 256-270.
Belli, A. (2017), Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı Bağlamında Yerinden Yönetimin Ve Yerel Yönetimlerin Değerlendirilmese Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi Cilt: 9, Sayı: 16, Yıl: 2017, s. 101-118.
Boston J., Martin, J., Pallot, J., & Walsh, P. (1996). Public management: The New Zealand model. Oxford: Oxford University Press.
Boyne, G. A. (2002). Public and Private Management: What's the Difference?. Journal of Management Studies, 39(1), 97-122.
Brinkerhoff, J. M. (2002). Government–nonprofit partnership: A defining framework. Public Administration and Development, 22(1), 19-35. https://doi.org/10.1002/pad.203
Cawston, P. G., & Barbour, R. S. (2003). Clients or citizens? Some considerations for primary care organisations. British Journal of General Practice, 53(494), 716-722.
Cerrahoğlu, A. (2016). Şehir hastaneleri ve birinci basamak. The Journal of Turkish Family Physician, 7(3), 81-84.
Clark, J. (1995). The state, popular participation, and the voluntary sector. World Development, 23(4), 593-601. https://doi.org/10.1016/0305-750X(94)00140-7
Comber, A. J., Brunsdon, C., & Radburn, R. (2011). A spatial analysis of variations in health access: linking geography, socio-economic status and access perceptions. International journal of health geographics, 10, 1-11.
Coşkun, S. (2008). Kamu yönetiminde yönetişim yaklaşım, Asım Balcı, Ahmet Nohutçu, Namık Kemal Öztürk ve Bayram Coşkun, (Ed.), kamu yönetiminde çağdaş yaklaşımlar sorunlar, tartışmalar, çözüm önerileri, modeller, dünya ve Türkiye yansımaları, s. 67- 82, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Çakır, R. (2020). Suriyeli mültecilere yönelik sağlık hizmetlerinde kamu-sivil toplum iş birliği. Toplum ve Bilim Dergisi, 30(2), 45-63.
Çavmak, Ş., & Çavmak, D. (2017). Türkiye’de Sağlik Hizmetlerinin Tarihsel Gelişimi Ve Sağlikta Dönüşüm Programi. Sağlık Yönetimi Dergisi, 1(1), 48-57.
Çeçen, F. & Çeçen Z. (2024) Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinin Değişen Rolü. Modern Sağlık Yönetiminde Temel Konular, 105.
Çoban, M. (2023). Türkiye’de E-Sağlık Uygulamalarında Mevcut Durum. Bingöl Üniversitesi Sağlık Dergisi, 4(1), 197-204.
Daniels, N. (2008). Just Health: Meeting Health Needs Fairly. Cambridge University Press.
Denhardt, J. V., & Denhardt, R. B. (2003). The New Public Service: Serving, Not Steering. M.E. Sharpe.
Denhardt, R.B. and Denhardt, J.V. (2000), The New Public Service: Serving Rather than Steering. Public Administration Review, 60: 549-559.
Donabedian, A. (1988). The Quality of Care: How Can It Be Assessed?. JAMA, 260(12), 1743-1748.
Emerson K.(2012), Tina Nabatchi, Stephen Balogh, An Integrative Framework for Collaborative Governance, Journal of Public Administration Research and Theory, Volume 22, Issue 1, January 2012, s. 1–29.
Enthoven, A. C. (1993). The History and Principles of Managed Competition. Health Affairs, 12(Suppl 1), 24-48.
Erdogan, M., & Yıldırım, M. (2019). Türkiye’de şehir hastaneleri projeleri: Kamu-özel ortaklığı modeli ve etkileri. Journal of Health Management, 21(2), 99-113.
Eren, V. (2001). Yeni Kamu Yönetimi anlayışı (Büyükşehir ve İl Belediyeleri Üzerine Bir Araştırma), Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Eren, V. (2008). “Devletin Yapısında ve Öğlelerinde Değişim-Yönetsel ve Siyasal Liberalizasyon”, (Ed.) ÖZEL M. ve EREN, V., Devletin Dönüşümü ve Yeni Kamu Yönetimi, Çizgi Kitabevi, Konya, s. 37-87.
Eskici, V., & Toraman, R. L. (2022). E-Sağlık Uygulamaları. KTO Karatay Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 25-31.
Eysenbach, G. (2001). What is e-Health?. Journal of Medical Internet Research, 3(2), e20.
Foss Hansen, H.(2013). NPM in Scandinavia. In T. Christensen&P. Laegreid (Eds.), The Ashgate research companion in public management (pp. 113–130). Farnham, U.K.: Ashgate.
Friedman, M. (1962). Capitalism and Freedom. University of Chicago Press.
Gül, M. (2008). Osmanlı toplumunda vakıf ve imaretler: Sosyal yardımlaşma ve dayanışmanın tarihsel temelleri. İstanbul: İSAM Yayınları.
Herzlinger, R. E., & Hixson, J. S. (1997). Market-driven health care: who wins, who loses in the transformation of America's largest service industry. Reading, MA: Addison-Wesley.
Hood, C. (1991). A public management for all seasons? Public Administration, 69(1), 3–19.
Hood, C. (1991). A Public Management for All Seasons?. Public Administration, 69(1), 3-19.
İnalcık, H. (1973). The Ottoman Empire: The Classical Age, 1300-1600. London: Weidenfeld & Nicolson.
Jones, C. W. (2018). New Approaches to Citizen-Building: Shifting Needs, Goals, and Outcomes. Comparative Political Studies, 51(2), 165-196. https://doi.org/10.1177/0010414017695335
Kafadar, C. (1995). Between two worlds: The construction of the Ottoman state. Berkeley: University of California Press.
Kasapoğlu, A. (2016). Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Dönüşümü. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 19(2), 131-174.
Kaypak, Ş., Yılmaz, V. ve Bimay, M. (2017), “Dijital Çağda Kamu Yönetimi ve Etik”, SSS Journal, Cilt: 3, Sayı: 6, s. 912-925.
Küçük, F., & Dinçer, O. (2018). Türkiye’de kamu-özel ortaklığı modeli ve şehir hastaneleri. Journal of Public Administration, 51(3), 45-68.
Küçükaycan, D., (2022). Covid-19 ile Mücadeledeki Kamu Kaynaklarının Kullanımında Hesap Verebilirlik Düzeyi: Türkiye Açısından Değerlendirme. Finans ve Ekonomi Politika ve Anlayışlarına Teorik Çıkarsamalar (pp.351-366), Ankara: Ekin.
Lamba, M. (2014). Yeni kamu yönetimi perspektifinden Türkiye’de Kamu yönetimi reformları: Genel gerekçeler üzerinden bir inceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(3), 135-152.
Le Grand, J. (2003). Motivation, Agency, and Public Policy: Of Knights and Knaves, Pawns and Queens. Oxford University Press.
Levesque, J. F., Harris, M. F., & Russell, G. (2013). Patient-centred access to health care: conceptualising access at the interface of health systems and populations. International journal for equity in health, 12, 1-9.
Lewis, D. (2006). The management of non-governmental development organizations. Routledge.
Lipsky, M. (1980). Street-Level Bureaucracy: Dilemmas of the Individual in Public Services. Russell Sage Foundation.
McGuire, M. (2006), Collaborative Public Management: Assessing What We Know and How We Know It. Public Administration Review, 66: 33-43.
Mecek, M. ve Yılmaz, V. (2021), Postmodern kamu yönetimi ekseninde yerel yönetişim ve katılım. Postmodern Kamu Yönetimi: Kavramlar, Teoriler, Yaklaşımlar (Bekir Parlak, Kadir Caner Doğan), Nobel Yayınları, Ankara, 231-273.
Memişoğlu, D. (2018). Bir kamu politikası analizi örneği: Sağlıkta dönüşüm programı. Yasama Dergisi, (34), 62-93.
Meyiwa, T. (2014). Treatment Action Campaign and the struggle for access to HIV/AIDS treatment in South Africa. Journal of Southern African Studies, 40(2), 331-350. https://doi.org/10.1080/03057070.2014.893594
Nykänen, P., Seppälä, A. (2012). Collaborative Approach for Sustainable Citizen-Centered Health Care. In: Wickramasinghe, N., Bali, R., Suomi, R., Kirn, S. (eds) Critical Issues for the Development of Sustainable E-health Solutions. Healthcare Delivery in the Information Age. Springer, Boston, MA. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-1536-7_8
OECD. (2014). OECD Reviews of Health Systems: Turkey 2014. OECD Publishing.
Osborne, D., & Gaebler, T. (1992). Reinventing Government: How the Entrepreneurial Spirit is Transforming the Public Sector. Addison-Wesley.
Öktem, M. K. , (2006). Kamu Yönetimi Tartışması Bağlamında Sosyal Hizmetler. Toplum ve Sosyal Hizmet, vol.17, 41-55.
Özer, M. A. (2005). Yeni Kamu Yönetimi Teoriden Uygulamaya, Platin Yayınları, Ankara.
Özmen, S., & Ocakdan, U. B. (2022). Hasta ve çalışanların şehir hastanelerine dair memnuniyet durumunun ve görüşlerinin değerlendirilmesi üzerine sistematik bir derleme. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(3), 1238-1246.
Pateman, C. (1970). Participation and Democratic Theory. Cambridge University Press.
Pollitt, C., & Bouckaert, G. (2011). Public Management Reform: A Comparative Analysis - New Public Management, Governance, and the Neo-Weberian State. Oxford University Press.
Pollitt, C., Talbot, C., Caulfield J., & Smullen, A. (2004). Agencies: How governments do things through semi-autonomous organisations. Basingstoke, U.K.: Palgrave Macmillan.
Ranganathan, S. (2013). The role of civil society in mental health services in India: The Banyan experience. Indian Journal of Psychiatry, 55(3), 1-6. https://doi.org/10.4103/0019-5545.105512
Rawls, J. (1971). A Theory of Justice. Harvard University Press.
Reddy, V. R., & Jacob, S. (2016). Polio eradication in India: Role of public-private partnerships and civil society. Global Health Action, 9(1), 321-329. https://doi.org/10.3402/gha.v9.32312
Saltman, R. B., & Figueras, J. (1997). European Health Care Reform: Analysis of Current Strategies. World Health Organization.
Saltman, R. B., Busse, R., & Figueras, J. (2004). Social Health Insurance Systems in Western Europe. Open University Press.
Savas, E. S. (1987). Privatization: The Key to Better Government. Chatham House Publishers.
Sezer, Ö. (2008). Kamu Hizmetlerinde Müşteri Vatandaş Odaklılık: Türkiye’de Kamu Hizmeti Anlayışı Açısındasın Bir Değerlendirme. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 4(8), 147-172.
Sezik, M. ve Ağır, O. (2016), “Türkiye'nin Kamu Yönetimini Değiştiren Faktörler: Batılılaşma ve Küreselleşme”, The Journal of Academic Social Science Studies, Sayı: 49, s. 225- 240.
Solak, M. (2023). Pandemi döneminde hizmet kalitesi algısının hizmet alan memnuniyetine etkisi: Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi örneği.
Sözen, H. (2020). Kamu yönetiminde şeffaflık ve hesap verebilirlik: Türkiye örneği. Türk İdare Dergisi, 92(1), 34-56.
Stritch J. M. (2015): A Preliminary Examination of Citizen Orientation and Multiple Dimensions of Organizational Performance, International Journal of Public Administration.
Tahiroğlu, A. F., & Bozkurt, C. (2021). Dijitalleşme ve Covid-19 pandemisi arasındaki ilişki: uygulamalı bir analiz. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 9(2), 145-154.
Tatar, M., et al. (2011). Sağlıkta Dönüşüm Programı: Değerlendirme raporu. TÜBİTAK.
Timmins, N. (2001). The Five Giants: A Biography of the Welfare State. HarperCollins.
TRT Haber, Hastaneden randevu alıp gitmeyenlere yeni tedbirler geliyor, https://www.trthaber.com/haber/saglik/hastaneden-randevu-alip-gitmeyenlere-yeni-tedbirler-geliyor-851326.html (Erişim 24.07.2024)
Tunç A. (2015). “Postmodern Düşünceye Geçiş”, (Ed.) Kutlu Ö. ve Yerdelen K., B., Siyasi Düşünceler Tarihi, Lisans Yayıncılık, İstanbul, s.337-351.
TÜİK. (2020). Sağlık Hizmetleri Memnuniyet Anketi 2020. Türkiye İstatistik Kurumu Yayınları.
Türkyılmaz, A. (2013). Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Vatandaş/Müşteri Odaklı Yaklaşım. Denetişim, (11), 49-63.
Tüzün, H. (2024) 1980 Sonrası Sağlık Politikalarında Neoliberal Fiil Çekimleri: Piyasalaşma ve Desantralizasyon. Community & Physician/Toplum ve Hekim, 39(2).
Vigoda, E. (2002), From Responsiveness to Collaboration: Governance, Citizens, and the Next Generation of Public Administration. Public Administration Review, 62: 527-540.
World Health Organization. (2008). World Health Report 2008: Primary Health Care - Now More Than Ever. WHO Press.
World Health Organization. (2010). Health Systems Financing: The Path to Universal Coverage. WHO Press.
Yazıcı, S. (2018). Kamu yönetiminde şeffaflık ve hesap verebilirliğin toplumsal algısı: bir alan araştırması. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(14), 295-317.
Yeşiltaş, A. (2020). Sağlık Sektöründe Kamu Özel Ortaklığı: Şehir Hastaneleri üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6(1), 15-28.
Yılmaz, V., ve Atmaca, Y. (2020). Yeni Kamu Yönetimi Yaklaşımına Genel Bir Bakış. Turkish Studies-Economics, Finance, Politics 15(2), 767-779.
Yılmaz, V. ve M. Mecek (2021). Kavram ve kuramsal açıdan Türkiye’de dijital kamu yönetimi ve dönüşümü, Kamu Yönetiminde Değişim Olgusu: Global Trendler ve Yeni Paradigmalar (Ed. Berat Akıncı), Nobel Yayınları, Ankara, ss.103-138.
