-{DI4KçA} Ulaç Biçimbiriminin Karşıolgusallık İşlevi Üzerine
Anahtar Kelimeler:
Karşıolgusallık, - olgusallık dışı, - Ulaç biçimbirimi, - -{DI4KçA}Özet
Karşıolgusallık (counterfactuality), gerçekleşmemiş durumları ya da gerçekliğe aykırı fikirleri sunma şeklini ifade eder. Bu, olgusal dünyada gerçekleşen ya da gerçekleşmesi kesin olan koşulların değişenlerinin ne olacağını düşünmek demektir. Başka bir deyişle, gerçekleşmemiş ne olurdu? (what if?) kurgularını keşfetmek anlamına gelir. Karşıolgusal dünya, olgusal (factual) ve olgusal olmayan (non-factuality) dünyadan farklı olası bir dünyayı temsil eder. Gerçek kabul edilmeyen durumları ifade etmesi bakımından olgusallık dışı ile benzerlik gösterse de önermenin olgusallık durumuna karar verilmeyen belirsiz durumu sebebiyle farklılık göstermektedir. Bu bakımdan karşıolgusallık belirli bir olgunun karşısında dururken, olgusal olmayan olgusallığın karşısında durmamaktadır. Alanyazında karşıolgusallık koşul tümceleri özelinde ele alınmıştır; ancak -{DI4KçA} biçimbiriminin karşıolgusallık bildiren tümcelerine değinilmemiştir. Bu çalışma -{DI4KçA} ulaç biçimbiriminin koşul ve varsayım başta olmak üzere çeşitli işlevlerine ve kullanıldığı tümcelerdeki karşıolgusallık durumlarına odaklanmakta, Türkçe tümcelerdeki karşıolgusallık bildirimlerinin tanıklanması, anlamsal açıdan incelenerek karşıolgusal kabul edilme gerekçelerinin ortaya konulmasını amaçlamaktadır. Kuramsal çerçeveye yer verilerek biçimbirimin diğer işlevlerine yönelik açıklamalar yapıldıktan sonra karşıolgusallıkla ilgili önermelerdeki kullanım ve işlevlerini ele alınmaktadır. Bu biçimbirimin kullanıldığı karşıolgusal tümcelerin yazı dilindeki örnekleri, Türkçe Ulusal Derlemi (TUD), Türk Sözlükbilimi Derlemi (TSD) ve e-kitaplar kullanılarak belirlenmiştir.
Referanslar
Aslan, E. (2018). Türkiye Türkçesi II- Biçimbilgisi (içinde). Sözcük Türünü Değiştiren Biçimbirimler (ed. Erdoğan Boz). Ankara: Gazi Kitabevi.
Banguoğlu, T. (1974). Türkçenin Grameri. İstanbul: Baha Matbaası.
Belek, B. (2023). Türkçede Gerektirim. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı (Yüksek Lisans Tezi): Eskişehir.
Boz, E. (2005). Bir Birleşik Zarf-Fiil “Fiil+Sıfat-Fiil Eki+ (İyelik Eki+) Hal Eki” Yapısı Üzerine. İlmi Araştırmalar. S:19, ss: 43-48.
Boz, E. (2015). Türkiye Türkçesi, Biçimsel ve Anlamsal İşlevli Biçimbilgisi. Ankara: Gazi Kitabevi.
Boz, E., Bozkurt, F., & Doğru, F. (2018). Corpus-based research on terminology of Turkish Lexicography (CBRT-TURKLEX). Lexikos, 28, pp: 428-439.
Declerck, R. (2011). The Definition of Modality. A. Patard ve F. Brisard (Haz.), Cognitive Approaches to Tense Aspect and Epistemic Modality içinde (pp: 21-44). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing.
Denizer, F. U. (2023). Türkçede Karşıolgusallık. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi): Ankara.
Ediskun, H. (1999). Türk Dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Gencan, T.N. (1979). Dilbilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gülsevin, G. (1997). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gülsevin, G. (2000). Türkiye Türkçesinde Birleşik Zarf-Fiiller. AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi. C:2, S:5, ss. 122-143.
Gülsevin, G. & Boz, E. (2013). Eski Anadolu Türkçesi. (3. Baskı) Ankara: Gazi Kitabevi.
Hatiboğlu, V. (1981). Türkçenin Ekleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Hengirmen, M. (2006). Türkçe Temel Dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınevi.
Iatridou, S. (2000). The Grammatical Ingredients of Counterfactuality. Linguistic Inquiry. Volume 31, Number 2, Spring, pp: 231-270.
Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri- Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kumakiri, T. (2013). Epistemic Modality and Conditional Sentence: On the Presentative Particle of an Arabic Dialect of Tunis (Tunisia). Tokyo University Linguistic Papers (TULIP) 33. pp:155-173.
Lyons, J. (1977). Semantics II. Cambridge: University Press.
Tekin, T. (2016). Orhon Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Üzüm, M. (2017). Eski Anadolu Türkçesinde Epistemik Kiplik: Kısas-ı Enbiya Örneği. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi): Ankara.
Üzüm, M. (2020). Türkçede Karşıolgusallık: Korpus Temelli Bir İnceleme. Dilbilimde Güncel Tartışmalar 3 (içinde). ss: 123-130. Dilbilim Derneği Yayınları: Ankara.
Elektronik Kaynaklar
Türk Sözlükbilimi Derlemi (TSD). http://tsd.ogu.edu.tr/index.php
Türkçe Ulusal Derlemi (TUD). TUD (tnc.org.tr)
