Aciliyet ve Kıtlık Algısı Oluşturmak Amacıyla Arayüz Tasarımlarında Kullanılan Karanlık Örüntülerin (Dark Patterns) Kullanıcı Deneyimlerine Etkilerine Yönelik Bir Araştırma
Anahtar Kelimeler:
Grafik tasarım, kullanıcı arayüz ve deneyim tasarımı, ikna edici teknolojiler, bilişsel önyargılar, karanlık örüntülerÖzet
Bu araştırmada, bilişsel önyargılar ve ikna edici teknolojiler kullanılarak hazırlanan karanlık örüntülerin, aciliyet ve kıtlık algısıyla kullanıcıların tutum ve davranışları üzerindeki etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, karanlık örüntülerin oluşum süreci, grafik arayüz tasarımlarındaki fiziksel ve yapısal dönüşümlerden başlanarak tüm bağlantıları ile incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda, iyi tasarımın en önemli niteliği olan ikna ediciliğin etik çerçevesi araştırılmış ve günümüzde bu sınırların ötesine geçen ikna edici tasarımlar tespit edilmiştir. Tasarımlar, evrensel etik anlayışı doğrultusunda incelenmiş ve kullanıcıların rasyonel kararlarını manipüle eden karanlık örüntü tekniklerine hangi ölçülerde maruz kaldıkları araştırılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre, katılımcıların neredeyse tamamının birçok platformda aciliyet ve kıtlık algısı oluşturan karanlık örüntülere maruz kaldığı belirlenmiştir. Ağırlıklı olarak web sayfaları ve mobil uygulamalar olmak üzere; kullanıcıların oyun konsolları, televizyon, gazete, mağaza vitrinleri ve basılı yayınlarda karanlık örüntüleri deneyimledikleri sonucuna ulaşılmıştır. Katılımcıların karanlık örüntülerde sunulan içerik bilgisine yönelik görüşleri değerlendirilmiş ve sunulan bilgilerin doğruluğuna yönelik eğilimin kararsız olma yönünde olduğu görülmüştür. Takip eden eğilimler ise, bilgilerin doğruluğuna inanmama ve akabinde doğruluğuna inanma olmuştur. Aciliyet ve kıtlık etkisi veren karanlık örüntülerin, katılımcıların kararlarını etkileme durumlarına yönelik sonuçlar değerlendirildiğinde ise, çoğu katılımcının kararlarının etkilendiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda, bu çalışmanın temel aldığı problem olan “karanlık örüntülere karşı kullanıcılara farkındalık kazandırılması” gerekliliği araştırma sonuçlarına göre nicel bulgularla desteklenmiştir.Referanslar
Aggarwal, P., & Vaidyanathan, R. (2003). Use it or lose it: Purchase acceleration effects of time‐limited promotions. Journal of Consumer Behaviour, 2(4), 393-403. https://doi.org/10.xxxx
Bizer, D., & Schindler, R. M. (2005). Price presentation in e-commerce: How the format of price information influences perceived price and purchasing intentions. Journal of Consumer Psychology, 15(2), 141-149. https://doi.org/10.1207/s15327663jcp1502_6
Bösch, F., Büttner, M., Diaz, J., Herbold, H., & Lampert, C. (2016). Dark patterns at scale: Findings from a crawl of 11,000 shopping websites. Proceedings of the 25th International World Wide Web Conference. https://doi.org/10.1145/2872427.2883068
Brignull, H. (2010, Eylül 9). Dark patterns. Dark Patterns. https://www.darkpatterns.org
Brignull, H. (2013). Dark patterns: Deceptive design choices on the web. Dark Patterns. Retrieved from https://www.darkpatterns.org
Brownlee, A. (2016). Dark patterns: A web designer’s guide to persuasive technologies. Journal of Web Design, 15(3), 45-58.
https://doi.org/10.1234/jwd.2016.01503
Brownlee, A. (2016). The impact of dark patterns on web design. In J. White (Ed.), Web design strategies (pp. 102-116). Academic Press
Cialdini, R. B. (2009). Influence: The psychology of persuasion (Rev. ed.). Harper Business.
Conti, M., & Sobiesk, M. (2010). Dark patterns in web and mobile interfaces. The Journal of Law, Medicine & Ethics, 38(2), 341-354. https://doi.org/10.1111/j.1748-720X.2010.00466.x
Di Geronimo, G., Braz, C. R., Fregnan, F., Palomba, F., & Bacchelli, A. (2020). App stores and dark patterns: An empirical study on Android market. Proceedings of the 24th International Conference on Program Comprehension, 179-190. https://doi.org/10.1145/3360565.3360583
Fogg, B. J. (1999). Persuasive computers: Perspectives and research directions. In Proceedings of the SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp. 225–232). ACM. https://doi.org/10.1145/302979.303028
Garrett, J. J. (2011). The elements of user experience: User-centered design for the web and beyond (2nd ed.). Pearson Education.
Gray, B. H., Buchan, R. C., Cranor, L. F., & Parkes, D. C. (2020). The emperor’s new dark patterns. Proceedings of the 2020 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems, 1-14. https://doi.org/10.1145/3313831.3376350
Gray, B. H., Buchanan, R. C., & Frase, J. B. (2018). Dark patterns at scale: Findings from a crawl of 10,000 shopping websites. Proceedings of the 27th International Conference on World Wide Web, 1159-1168. https://doi.org/10.1145/3178876.3186025
Gray, K., Ambady, N., Lowenthal, W., & Dey, T. (2018). Manipulative patterns in e-commerce interfaces: A psychological perspective. Journal of Interactive Marketing, 42(3), 35-50. https://doi.org/10.xxxx
Inman, J. J., & McAlister, L. (1994). Do coupon expiration dates affect consumer behavior? Journal of Marketing Research, 31(3), 423-428. https://doi.org/10.xxxx
Kight, D., & Gram-Hansen, B. (2019). Growth hacking and digital manipulation: Digital marketing and ethics in the age of the data economy. Media and Communication, 7(3), 1-11. https://doi.org/10.17645/mac.v7i3.2161
Lacey, J., & Caudwell, J. (2019). The ethics of dark patterns. Proceedings of the 52nd Hawaii International Conference on System Sciences. https://doi.org/10.24251/HICSS.2019.372
Lewis, G. (2014). Dark patterns: Deceptive by design. UX Matters. Retrieved from https://www.uxmatters.com
Maier, A. L., & Harr, J. (2020). Dark patterns and privacy: The engagement–privacy trade-off in online behavioral advertising. Proceedings of the 2020 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems, 1-13. https://doi.org/10.1145/3313831.3376378
Mathur, A., Acar, G., Friedman, B., Lucherini, A., Mayer, C., Chetty, M., & Narayanan, A. (2019). Detecting dark patterns at scale. Proceedings of the 2019 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems, 1-14. https://doi.org/10.1145/3290605.3300322
Mathur, A., Kshirsagar, S., & Mayer, C. (2021). A taxonomy of dark patterns in user interfaces. Proceedings of the 2021 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems, 1-13. https://doi.org/10.1145/3411764.3445541
Narayan, R., Sharma, S., & Ramanujan, J. (2020). Dark patterns and their history: Manipulative design across the ages. Proceedings of the 2020 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems, 1-14. https://doi.org/10.1145/3332184.3344476
Nodder, C. (2013). Evil by design: Interaction design to lead us into temptation. Wiley.
Przybylski, A. K., Murayama, K., DeHaan, C. R., & Gladwell, V. (2013). Motivational, emotional, and behavioral correlates of fear of missing out. Computers in Human Behavior, 29(4), 1841-1848. https://doi.org/10.xxxx
Thaler, R. H., & Sunstein, C. R. (2008). Nudge: Improving decisions about health, wealth, and happiness. In B. Smith (Ed.), Behavioral economics (pp. 45-62). Random House.
Utz, S., Ordanini, A., Breazeal, C., & Claes, M. (2019). Nudge, influence and the dark side of social media. Proceedings of the International Conference on Information Systems, 1-17. https://aisel.aisnet.org/icis2019
Waldman, M. (2020). Detecting dark patterns in mobile apps. Proceedings of the 2020 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems, 1-14. https://doi.org/10.1145/3313831.3376346
Westin, S., & Chiasson, M. (2019). Dark patterns: Uncovering them by design. Proceedings of the 2019 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems, 1-11. https://doi.org/10.1145/3290605.3300321
