Klasik Türk Yönetim Geleneğinde Güvenlik Ve İstihbaratın Öneminin Siyasetnameler Üzerinden Okunması: Nizamülmülk’ün Siyasetnamesi Örneği
Keywords:
Siyasetnameler, Türk Devlet Geleneği, Siyasetname, Güvenlik, İstihbaratAbstract
Devletler, varlıklarını sürdürebilmek ve halkının güvenliğini sağlayabilmek için çeşitli kurumlara ihtiyaç duyarlar. Bu kurumlardan en önemlileri güvenlik kurumları ve askeri teşkilattır. Güvenlik kurumları, iç ve dış tehditlere karşı halkı ve devleti korumakla görevlidir. Askeri teşkilat ise ülkeyi savunmakla görevlidir. Güvenlik ve istihbarat kavramları, devletlerin varlıkları ve güvenliği açısından ayrılmaz bir bütündür. İstihbarat, güvenlik kurumlarının karar alma süreçlerini desteklemek ve olası tehditleri önceden tespit etmek için gerekli olan bilgileri sağlayan bir faaliyettir. Geçmişte istihbarat faaliyetleri, daha çok askeri alanda yoğunlaşmıştı. Ancak günümüzde istihbarat, devletlerin dış politikalarından ekonomik çıkarlarına kadar her alanda önemli bir rol oynamaktadır. Modern devlet sistemlerinde istihbarat, ayrı bir kurumsal yapıya kavuşmuştur. Bu yapı, devletin ihtiyaç duyduğu bilgileri toplamak, analiz etmek ve ilgili kurumlara sunmak için çalışır Türk devlet geleneğinde de güvenlik ve istihbarat konusu önemli bir yere sahiptir. Büyük Selçuklu Devleti'nin veziri Nizamülmülk, yazdığı Siyasetname adlı eserinde bu konuya geniş yer ayırmıştır. Nizamülmülk, eserinde istihbaratın önemini, casusların görevlerini ve devlet başkanlarının istihbarata neden önem vermeleri gerektiğini açıklamıştır.
Bu çalışmanın temel amacı, Türk devlet geleneğinde güvenlik ve istihbarat konusunu inceleyerek, devletin devamlılığı ve kamu güvenliği açısından istihbaratın önemini ortaya koymaktır. Çalışmada, konu ile ilgili birincil ve ikincil kaynaklardan yararlanılarak, betimleyici analiz yöntemi ve eser incelemesi yöntemi kullanılacaktır.
References
Altungök, A. (2012). Ortaçağ Türk Dünyasında Haberleşme Kurumları: Casusluk ve Postacılık Faaliyetleri, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, Cilt: VIII, Sayı: 1, ss: 173-221.
Arslan, M. (1989). Eski İran Devlet Geleneği ve Siyasetnâmeler”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Dergisi, D. 3, S. 1, ss. 232-262.
Bal, İ. (2006), Alaca Karanlıkta Terör ile Mücadele ve Komplo Teorileri, Ankara: USAK Yayınları.
Bayraktar, G. (2014). ‘’Harbin Beşinci Boyutunun Yeni Gereksinimi: Siber İstihbarat’’, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Cilt 10, Sayı 20, 119-147.
Bilgin, A. (2006). XV. Yüzyıla Kadar Yazılan Siyasetnamelerin Türk Kültüründeki Yeri Ve Enîsü’l-Celîs, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı: 44, ss. 37-47.
Canatan, K. (2014). İslam Siyaset Düşüncesi ve Siyasetname Geleneği. İstanbul: Doğu Kitapevi.
Eroğlu, H. (2003), “Klasik Dönemde Osmanlı Devletinin İstihbarat Stratejileri”, Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, c. XXII, Sayı: 34, Ankara, s. 11-33.
Ertuğrul, A. (2002). Bir Kaynak Olarak Nizamülmülk’ ün Siyasetnamesi. C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca (Ed.), Türkler içinde (C. 5, ss. 271-278). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Gül, Z. (2015). STRATEJİK İSTİHBARAT ve GENEL YANILGILAR. Güvenlik Bilimleri Dergisi, 4(1), 111-132.
Harekat, İ. (2004)., Berid, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi içinde (C.5, ss. 498-501), Ankara: TDV Yayınları.
Kafesoğlu, İ. (2014). Selçuklular ve Selçuklu Tarihi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Kahn, D. (2002), “İstihbaratın Tarihsel Teorisi”, Avrasya Dosyası, Cilt:8, Sayı:2, 5-20.
Keskin, U. (2012). Yönetim Felsefesi. İstanbul: Değişim Yayınları.
Levent, A. (1962). Siyasetnâmeler. T.D.A.Yıllığı, Belleten, ss. 168-171.
Mülk, N. (2015). Siyasetnâme, (Çev. A. Erol). İstanbul: Milenyum Yayınları.
Mülk, N. (2017). Siyasetname. (Çev. Mehmet Taha Ayar). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Ocak, A. (2018). Nizâmülmülk’ün Dinî ve Fikrî Hayatı. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, Sayı 8, ss. 32-52.
Özaydın, A. (2018). Nİzâmülmülk’ün Büyük Selçuklu İmparatorluğu’na Hizmetleri. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, Sayı 8, ss.1-31.
Özkırımlı, A. (1997). Kabusname (Kabusname Osmanlıca trc. İlyasoğlu Mercimek Ahmet), Önsöz ve Sadeleştirme). İstanbul: Tercüman Yayınları.
Pehlivanlı, H. (2000)., Büyük Selçuklularda İstihbaratçılı, Bilge, Sy.27, s.31-35.
Pehlivanlı, H. (2002). Eski Türkler ve Selçuklularda İstihbarat. C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca (Ed.), Türkler içinde (C. 5, ss. 279-285). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Şimşir, M. (2015), Nizamülmülk’ ün siyasetnamesi ve İstihbarata Yönelik İlke ve Yöntemleri, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Cilt 17, Sayı 27, ss. 68-79.
Tezsever, S. (1999). Millî Güvenliğimiz İçerisinde İstihbarat-Türkiye Cumhuriyeti ve İstihbarat Olgusu, İstanbul: İ.U.Basımevi.
Türkçe Sözlük- Türk Dil Kurumu (1998), Cilt 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Uğur, A. (1987). Osmanlı Siyâset-Nâmeleri. Ankara: Kültür ve Sanat Yayınları.
Uyar, M. (2005). “Hinduşah Nahçivanî’ye Ait Düstur el-Kâtip fi-Tayin el-Meratib Adlı Eserde Casusluk Anlayışı”, AÜ DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, c. XXIV, Ankara, s. 281-289.
Yılmaz, Ç. (1993). Nizamülmülk’ ün Siyasetnamesine Göre Büyük Selçuklu Devletinin Yönetim İlkeleri. İlim ve Sanat, S. 35-36, ss. 99-107, İstanbul: Vefa Yayınları.
Yücel, Y. (1998). Osmanlı Devlet Teşkilatlanmasına Dair Kaynaklar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
