Batı Afrika Arap Şiirlerinin Edebi Metinlerarasılık Bağlamında İncelenmesi
Batı Afrika Arap Şiirlerinin Edebi Metinlerarasılık Bağlamında İncelenmesi
Keywords:
Edebiyat, Şiir, Metinlerarasılık, Afrika, BatıAbstract
Edebi metinlerarasılık, şiirinde öne çıkan bir olgudur. Şairin, şiirinin içyapısında vazgeçemeyeceği bir araçtır. Bu araçla metin, diğer metinlerin birçok durumda bilinçli, diğer zamanlarda bilinçsiz bir şekilde özümsenmesine bağlı olarak bir dizi sanatsal üslupla düzenlenir. Hedeflenen sonuç ise, edebi yaratıcılık aşamasına ulaşmaktır. Bu olgu şairin sanatsal yaratıcılığını, yeteneğini ve metinlerinde eski şairin beyitlerine dair izler, yararlanmak isteyene güzel ve net bir şekilde kullanma yeteneğini ortaya koymaktadır. Bu çalışma Batı Afrika’daki şairlerin şiirlerini, kasidelerinde ortaya çıkan niteliği, edebiyat eleştirisinde yaygın olan edebi metinlerarasılık olgusunu incelemeyi amaçlamaktadır. Bununla beraber, bu şiirlerde kendilerinden önce gelen ünlü şairlerin şiirleriyle edebi metinlerarasılık ilişkisinin bulunduğu yerleri tespit etmeye çalışmaktadır. Yapılan incelemeler sonucunda Batı Afrikalı şairlerin, eski ve modern Arap mirasından belirgin bir şekilde etkilendikleri tespit edilmiştir. Zira kasidelerin çoğunda İmru’l-Kays, A’şâ Meymûn, Amr b. Külsûm, Hassân b. Sâbit, Kâ’b b. Züheyr, Cerîr, Mütenebbî, Ebu Temmâm, Ebu Sa‛d el-Fâzâzî el-Endelüsî, Bûsîrî ve Senegalli Şeyh İbrahim Enyâs gibi birçok sairlerin şiirlerinden alıntı yapmışlardır. Batı Afrikalı şairlerin kasidelerinde metinlerarasılığın varlığının sanatsal yaratıcılıklarının, deneyimlerinin derinliğinin ve eski metinlerle bağlantılarının kanıtı olduğunu belirtmek gerekir. Aynı zamanda kültürel oluşumlarının kalitesini ve geniş bilgi birikim sahibi olduklarını göstermektedir
References
A’şâ, M., (1950). Dîvânü’l-A’şâ el-kebir Meymûn b. Kays. thk. Muhammed Hüseyin. Mektebetü’l-Âdâp, İskenderiye.
Adîkeliken, D., (ts.). el-Kaside ed-dâliye ez-zehdiye ve beyânü fazlı et-taalluk bi ricâli’s-sûfiyye. y.y. Lagos.
Albî, E. İ., (2005). er-Riyad. Matbaatu Albî, İlvern.
Amr K., (1991). Dîvânu Amr b. Külsûm. thk. Emel Bedi Yakup, Dârü’l-kitabi’l-Arabi, Beyrut
Âzâm, M., (2000). en-Nasu’l-gâib: tecelliyâtu’t-tenâs fi’ş-şiir’il-Arabi, dirâse, ittihâdu’l-Küttâb el-Arap, Dimeşk.
Belkûkî, A., (2000). Şerhu Dîvâni Ebi’t-Tayyib el-Mütenebbî, Müessesetü Hindâhî li’t-ta’lim ve’s-Sekâfe, Kahire.
Buhterî, V. U., (ts.). Dîvânü’l-Buhterî. thk. Hasan Kâmil, Mısır: Dârü’l-maarif, y.y.
Câhiz, O., (1969). el-Hayavân. thk. Abdüsselam Muhammed Harun, el-Mücema’ el-ilmî el-Arabi el-İslami, Beyrut.
Cevherî, İ. H., (1999). es-Sıhâh fi’l-luğa, Dârü’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut.
Dabbî, M., (1920). el-Mufaddaliyât ma’h şerh Ebî Muhammed el-Enbârî. thk. Karlos Yakup, Matbaatü’l-Âbâ’ el-yesûiyyin, Beyrut.
Dâğırî, M., (2007). en-Nevâfihü’l-itriyye, Şeriketü’l-Kudus, Kahire.
Dûbiyâzi, M., (1996). Nazariyyetü’t-tanâs, trc. Abdürrahim, Mecelletü alâmât, Fas.
Ebû’l-Atâhiye, İ. K., (1986). Dîvânu Ebû’l-Atâhiye, Dâru Beyrut li’t-tibaa ve’n-neşri, Beyrut.
Ebü’l-Mudarrab, Z., (1997). Dîvânu Kâ’b b. Züheyr. thk. Ali Fa’ûr, Dârü’l-kutubi’l-ilmiye, Beyrut.
el-Malî, Ş İ., (2018). Gâyet’l-ereb fi rihleti’t-talep, Dâru Salih, Kahire.
Ensârî, H. S., (1994). Dîvânu Hassân b. Sâbit. thk. Abdu Ummuhana, Dârü’l-kutubi’l-ilmiye, Beyrut.
Fâhûrî, H. (1983). Târihu’l-edebi’l-Arabi, el-Mektebe el-Bûlisiyye, Beyrut.
Ferezdak, H., (1987). Dîvânü’l-Ferezdak. thk. Ali Fa’ûr, Dârü’l-kutubi’l-ilmiye, Beyrut.
Halebî, B., (ts.). el-Muktefâ min sîreti’l-Mustafa. thk. Mustafa Muhammed, Dârü’l-hadis, Kahire.
Hamdânî, F., (2003). Dîvânu Ebû Firâs el-Hamdânî, Dârü’l-kutubi’l-ilmiye, Beyrut.
Hamdânî, S., (2013). et-Tanâs fî şiiri Şâkir es-Seyyâb, Dâru mecilâyi li’n-neşri ve’tevzii, Amman.
Hamevî, Y., (ts.). Mu’cemü’l-büldân, Dâru Sâdır, Beyrut.
Hammâd, M., (1998). Tedâhulu’n-nsûs fi’r-rivâye el-Arabiyye, el-Heye el-Amme li’l-kitap, Kahire.
Hansâ, T., (2004). Divânü’l-hansâ. thk. Hamdû Tammâs, Dârü’l-maarife, Beyrut.
Hutey’e, C., (ts.). Dîvânü’l-Hutey’e, Dârü’l-Maarife li’t-tibaa ve’n-neşri ve’t-tevzii, Beyrut.
İbn Fâris, A., (1999). Mu’cemü mekāyîsi’l-Luga, Dârü’l-kutubi’l-ilmiyye, Lübnan.
İbn Manzûr, M., (2003). Lisânü’l-Arap, Dâru Mektebetü’l-hilâl, Beyrut.
İbnü’l-Mu’tez, M., (ts.). Dîvânu İbni’l-Mu’tez. Beyrut: Dâru Sadır, t.y.
İbnü’l-Mukaffa’, A., (1999). el-Edebü’l-kebîr ve’l-edebü’ṣ-ṣaġīr. thk. İnâm Fevvâl, Dârü’l-kitabi’l-Arabi, Beyrut.
İbşîhî, B. M., (1986). el-Müsteṭraf fî külli fennin müsteẓraf. thk. Müfit Muhammed, Dârü’l-kutubi’l-ilmiye, Beyrut.
İlverî, A. A., (1983). Lübâbu’l-Edeb, Matbaatü’s-Sekâfe el-İslamiye, Lagos.
İlverî, Â. A., (ts.). el-Fevâkihu’s-Sâkıta, Merkezu’t-ta’lîmü’ l-Arabi, Lagos.
İlverî, Â., (1981). Nizâmu’t-ta’lîmi’l-Arabi ve târihuhu, Dârü’l-Arabiyye, Beyrut.
İmru’l-Kays, H., (1984). Dîvânu İmru’l-Kays. thk. Muhammed Ebu’l-Fazıl, Dârü’l-Maarif, Beyrut.
Kaba, İ., (2011). Eş-şi’rul-Arabî fi’l-garbi’l-İfîki hilale’l-Karni’l-işrin el-mîlâdıî, Menşûrâti’l-munazzameti’l-islâmiyye li’t-terbiye ve’l-ulum ve’s-sekâfe, İSESKO.
Kebîr, E., (2013). et-Tanâsu’-ş-şiiri fi’ş-şiir’il-Arabi en-Nijeri: kesâidü Muhammed Cemil sâdis enmûzecen, el-mu’temerü’l-vatani li cemiyeti müderrisi el-lugati’l-Arabiyeti ve âdâbiha bi Nijerya, Nijerya.
Keşşât, M. (1997). A’lâmûn nine’s-sahara, Darü’l-Mülteka li’t-tibaa ve’n-neşri, Beyrut.
Keşşât, M., (1996). Min mekâid şuarâ-’il-Arap fi’s-sahara, Şeriketü’l-mülteka li’t-tibaa ve’n-neşri ve’t-tevzii, Beyrut.
Keşşât, M., (1996). Nemâzicun mine’ş-şiir’il-Arabi fi’s-sahara, Şeriketü’l-mülteka li’t-tibaa ve’n-neşri ve’tevzii, Beyrut.
Krsteva, J., (1997). İlmu’n-nas, tr. Ferit ez-Zâhî, Dâru Tübkâl li’n-neşri, Kazablanka.
Kulhî, İ., (ts.), Mecmuu kesâidi’l-mevlidi’n-Nebevî, y.y. Senegal.
Kulhî, İ., (ts.). ed-Devâvînu’s-sitte, y.y. Senegal.
Lûşîn, N., (1424). et-Tanâs beyne’t-turâs ve’l-muâsara, Mecelletü Ummü’l-Kurâ li ulûmi’ş-şerîati ve’l-lugati’l-Arabiyeti, Safer, Mekke.
Macit, C., (2003). et-Tanâs ve’t-telakkî, dirâsâtun fi’ş-şiir’il-Abbasî, Dâru’l-kindî, Amman.
Muhammed, A., (1992). Tahlilü’l-hitabi’ş-şiirî, istrâtejiyetü’n-tenâs, el-Merkezü’s-Sekâfî el-Arabi, Kazablanka.
Muhammed, B., (1985). Hedâsetü’s-suâl, Dâru’tenvîr li’t-tibâa ve’n-neşir, Beyrut.
Musa, M., (2011). “et-Tevessülâtü fi’ş-şiir’il-Arabi en-Nijerî: esbâbun ve itticâhâtun”. Mecelletü cîl ed-Dirâsâti’l-Edebiye ve’l-fikrîye, sayı 45 cilt 4 Ocak, s. 64.
Mütenebbî, T., (2004). Dîvânu Ebi’t-Tayyib el-Mütenebbî, Matbaatü’z-Zehra li’l-i’lâmi’l-Arabi, Kahire.
Nahvi, H., (1987). Bilâdu’ş-şinkît: el-menâre ve’r-ribat, el-munazzame el-Arabiyye li’t-Terbiye ve’s-Sekâfe ve’l-ulum, Tunus.
Ömer, M., (1988). Şeyh Ebubekir el-Atîk ve dîvânühu hediyyetü’l-Ahbâb ve’l-hillân, Matbaatü’z-Zehra li’l-i’lâmi’l-Arabi, Kahire.
Ömerî, H., (2007). İşkâliyyetü’t-tenâs: mesrehiyyetü Sadullah enmûzecen, Dâru’l-kindî li’n-neşri, Amman.
Revâşide, S., (1986). Meânî en-nas, Müessetü’l-Arabiye li’idirâsati ve’n-neşri, Beyrut.
Salik, A., (ts.). Mersiyyetü Muhammed et-Tahir, Mektebetü Mahmud Dedep Hammû, yazma eseri, Timbuktu.
Sekâfî, O., (ts). el-Veziriyât, y.y. Nijerya.
Sise, E., (ts.). Resâu Burûm Cemil, özel kütüphane, yazma eseri, Senegal.
Şinkîtî, M., (ts.). Divânü’l-hazeliyyin, ed-Dârü’l-kavmiyye li’t-tibaa ve’n-neşri, Kahire.
Tebrîzî. H., (1994). Şeyhu dîvâni Ebî Temmâm, thk. Raci el-Esmer, Dârü’l-kitabi’l-Arabi, Beyrut.
Todorov, T., (1987). Fi usûl’il-Hhitâb en-nakdî el-cedit. trc. Ahmed el-Medînî, Dâru’ş-şuûn es-sekâfiyye, Bağdat.
Tuğrânî, A., (1986). Dîvânü’t-Tuğrânî. thk. Ali Cevat-Yahya el-Cubûrî, Metâbiu’d-Devha el-Hadise, Devha.
Vezir, C., (ts.). Dîvânu ithâfi’l-kâri’ bibâdi kesâidi Muhammed el-Buhârî, özel kütüphane, yazma eseri, Nijerya.
Yorbâvî, A., (2016). Vemdetün min düreri şeyh Ebu’l-fetih, y.y, Nijerya.
