İbn Haldun’un Dönemler Kuramının İnsan Doğası Üzerinden Değerlendirilmesi

Abstract

İnsan doğası kavramı yüzyıllar boyunca farklı düşünürler tarafından ele alınıp incelenmiş bir konudur. İbn Haldun da insan doğası ile ilgili görüş belirtmiş düşünürlerden bir tanesidir. Kavram, ana hatlarıyla insanlardaki zorunlu ve değişmez nitelikteki karakteri ifade etmek için kullanılmaktadır. İbn Haldun Mukaddime isimli ünlü eserinde üç tip insan doğası olduğuna dair görüş bildirmektedir. Düşünürün gerek toplumsal kuramı gerekse devlet kuramı onun insan doğası fikri ile ilgili ve ilişkilidir. Düşünür toplumsal gelişmeyi kaçınılmaz bir durum olarak görmektedir. Ayrıca düşünürün fikirlerinde insan doğası fikri ve toplumsal gelişme arasında yakın bir ilişki olduğu da görülmektedir. Devletlerin kuruluşundan yıkılışına kadar olan aşamalarını açıklamaya çalışan düşünürde, dönemler kuramı olarak isimlendirilen bu süreç de insan doğası fikri ile ilgili ve ilişkilidir. Düşünür, devletin kuruluşunu saldırgan insan doğası ile ilişkilendiririrken bir yandan da düşünürde devletin yıkılışına kadar giden süreçte insan doğası fikrinin bu süreçte sürecin açıklanması açısından önemli olduğu görülmektedir. Düşünür toplumsal gelişme ile birlikte insan doğasının hayvani bir şekil aldığını düşünmekte ve buna ek olarak insan doğasının tahrip olduğunu ileri sürmektedir. İşte bu durum devletin kuruluşundan yıkılışına kadar giden süreçte süreci açıklama noktasında oldukça merkezi bir konumda bulunmaktadır.