Türkiye’de Tarımsal Destekleme Politikalarının Bitkisel Üretim Üzerine Etkisi: Fark Ödemesi Desteği, Alan Bazlı Girdi Desteği ve Doğrudan Gelir Desteği
Anahtar Kelimeler:
Fark ödemesi desteği,- alan bazlı girdi desteği- doğrudan gelir desteği- panel ARDLÖzet
Türkiye, 2000’li yılların başında uygulamaya koyduğu tarım reformu ile tarımsal destekleme politikasında önemli bir değişikliğine gitmiş ve bitkisel üretimde ağırlıklı olarak fark ödemesi desteği, alan bazlı girdi desteği ve doğrudan gelir desteği uygulamıştır. Bu çalışmanın amacı, söz konusu tarımsal destekleme politikalarının üretim etkisini farklı politika karmaları altında test etmektir. Zira aynı dönemde uygulanan bir tarımsal desteğin üretim etkisi ile farklı niteliklere sahip tarımsal desteklerin birlikte uygulanmasının üretim etkisi farklı olabilir. Bunun için 2003-2021 yıllarını kapsayan 18 ürüne ait yıllık veriler dört farklı model altında panel ARDL yöntemi ile analiz edilmiştir. Bulgular, her üç tarımsal desteğin üretimi uzun dönemde pozitif etkilediğini göstermektedir. Bununla birlikte, 2002 yılında üretimden bağımsız olduğu gerekçesiyle uygulanmaya başlanan ve 2008 yılından kaldırılan doğrudan gelir desteği de üretimi pozitif etkilemektedir ancak bu etki son derece küçüktür. Son olarak gübre ve tarım ilacı gibi temel girdilerin fiyatlarındaki artışlar üretimi negatif etkilerken, ürün fiyatı ve çiftçi geliri artışları tarımsal üretim üzerinde pozitif etkiye sahiptir.
Referanslar
AB Bakanlığı, Avrupa Birliği Sürecinde 11 No’lu Tarım ve Kırsal kalkınma Faslı, 2007.
Acar, Mustafa ve Bulut, Erdem, AB Ortak Tarım Politikası Reformları Işığında Türkiye’de Tarımsal Destekleme Politikaları: Eleştirel Bir Yaklaşım, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2010, 1(1): 1‐23.
Acar, Mustafa ve Bulut, Erdem, Türkiye’de ve Dünyada Tarımsal Destekleme Politikalarında Son Gelişmeler, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2009, 9(17): 1-19.
Ağırbaş, C. Nihal, Türkiye'de Son On Yılda Uygulanan Tarımsal Desteklemelerin Doğrudan Gelir Desteği Dönemi ile Karşılaştırmalı Olarak Değerlendirilmesi, Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2016, 13(1): 41-52.
Aslan, Mecbure ve Boz, İsmet, Doğrudan Gelir Desteğinin Tarımsal Amaçlı Kullanımını Etkileyen Faktörler, Tarım Ekonomisi Dergisi, 2005, 11(2): 61-70.
Aydın, Zülküf, Neo-Liberal Transformation of Turkish Agriculture, Journal of Agrarian Change, 2010, 10(2): 149-187.
Baffes, John ve Gorter, de Harry, Experience with Decoupling Agricultural Support, Global Agricultural Trade and Developing Countries, Ed. M. Ataman Aksoy ve John C. Beghin, 2005, World Bank. 75-90.
Becker, D. Anthony ve Judge, P. Rebecca, Evidence of Distortionary Effects of Decoupled Payments in U.S. Indica Rice Production, Atlantic Economic Journal, 2014, 42: 265-275. https://doi.org/10.1007/s11293-014-9421-7
Breen P. James, Hennessy C. Thia ve Thorne S. Fiona, The Effect of Decoupling on the Decision to Produce: An Irish Case Study, Food Policy, 2005, 30(2): 129-144. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2005.03.001
Breusch, S. Trevor ve Pagan, R. Adrian, The Lagrange Multiplier Test and Its Applications to Model Specification in Econometrics, The Review of Economic Studies, 1980, 47(1): 239-253. https://doi.org/10.2307/2297111
Bulut, Erdem ve Bayraktar, Yüksel, Do Agricultural Supports Affect Production? A Panel ARDL Analysis of Turkey, Journal of Agricultural Sciences, 2023, 29(1): 249-261. https://doi.org/10.15832/ankutbd.988246
Commission of the European Communities, Turkey 2007 Progress Report, 2007.
Çakmak, H. Erol; Kasnakoğlu, Haluk ve Yıldırım, Tülay, Fark Ödeme Sisteminin Ekonomik Analizi, Tarımsal Ekonomik Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1998.
Demirdöğen, Alper; Olhan, Emine ve Chavas, Jean-Paul. 2016. Food vs. Fiber: An Analysis of Agricultural Support Policy in Turkey, Food Policy, 61: 1-8. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2015.12.013
Fabienne, Femenia; Gohin, Alexandre ve Carpentier, Alain, The Decoupling of Farm Programs: Revisiting the Wealth Effect, American Journal of Agricultural Economics, 2010, 92(3): 836-848. https://doi.org/10.1093/ajae/aap029
Goodwin, K. Barry ve Mishra, K. Ashok, Are “Decoupled” Farm Program Payments Really Decoupled? An Empirical Evaluation, American Journal of Agricultural Economics, 2006, 88(1): 73-89. https://doi.org/10.1111/j.1467-8276.2006.00839.x
Grzelak, Aleksander, The Wealth Effect in Agriculture in Light of Experinces of Farms from the Wielkopolska Region, Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists, 2021, 23(4): 45-56. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.5665
Hab, Marlen, Coupled Support for Sugar Beet in the European Union: Does It Lead to Market Distortions? Journal of Agricultural Economics, 2021, 73(1): 86-111. https://doi.org/10.1111/1477-9552.12435
Kao, Chihwa, Spurious Regression and Residual-Based Tests for Cointegration in Panel Data, Journal of Econometrics, 1999, 90(1): 1-44. https://doi.org/10.1016/ s0304-4076(98)00023-2.
Kazukauskas, Andrius; Newman, Carol ve Sauer, Johannes, The Impact of Decoupled Subsidies on Productivity in Agriculture: A Cross-Country Analysis Using Microdata, Agricultural Economics, 2014, 45: 327-336.
Kranjac, David; Zmaic, Krunoslav; Sudaric, Tihana; Ravlic, Marija; Susac, Z. Magdalena, Grgic, Ivo; Rac, Ilona ve Erjavec, Emil, Production and Trade Impacts of CAP Post 2022 Reform on Main Croatian Crop and Livestock Markets—Partial Equilibrium Modelling Approach, Agronomy, 2021, 11: 2518. https://doi.org/10.3390/ agronomy11122518
Kwiatkowski, Denis; Phillips, C.B. Peter ve Schmidt, Peter, Testing the Null Hypothesis of Stationarity Against the Alternative of a Unit Root: How Sure Are We That Economic Time Series Have a Unit Root? Cowles Foundation Discussion Papers. 1991. 1222.
Lehtonen, Heikki ve Niemi, S. Jyrki. Effects of Reducing EU Agricultural Support Payments on Production and Farm Income in Finland, Agricultural and Food Science, 2018, 27: 124-137. https://doi.org/10.23986/afsci.67673
OECD veri tabanı, https://data.oecd.org/
OECD, Decoupling: A Conceptual Overview, Paris, 2000.
OECD, Decoupling-Policy Implications. Paris, 2005. https://doi.org/10.1787/oecd_papers-v5-art38-en
Olagunju, O. Kehinde; Patton, Myles ve Feng, Siyi, Estimating the Impact of Decoupled Payments on Farm Production in Northern Ireland: An Instrumental Variable Fixed Effect Approach. Sustainability, 2020, 12: 3222. https://doi.org/10.3390/su12083222
Pesaran M. Hashem, General Diagnostic Tests for Cross Section Dependence in Panels. Cambridge Working Papers in Economics, n. 0435, 2004, Cambridge: University of Cambridge, Faculty of Economics. https://doi.org/10.2139/ssrn.572504
Pesaran, M. Hashem; Shin, Yongcheol ve Smith, P. Ron, Pooled Mean Group Estimation of Dynamic Heterogeneous Panels, Journal of the American Statistical Association, 1999, 94(446): 621-634. https://doi.org/10.1080/016214 59.1999.10474156.
Pesaran M. Hashem; Ullah, Aman and Yamagata, Takashi, A Bias-Adjusted LM Test of Error Cross-Section Independence, The Econometrics Journal, 2008, 11(1): 105-127. https://doi.org/10.1111/j.1368-423x.2007.00227.x
Song-Soo, Lim, Transition to Decoupled Rice Support and Its Production Effects in Korea, Journal of Rural Development/Nongchon-Gyeongje, 2008, 31(2): 1-17.
Şenses, Fikret, Turkey's Experience with Neoliberal Policies since 1980 in Retrospect and Prospect. New Perspectives on Turkey, 2012, 47: 11-31. doi:10.1017/S0896634600001680
TÜİK veri tabanı, https://data.tuik.gov.tr/
Vozarova, K. Ivana; Kotulic, Rastislav ve Vavrek, Roman, Assessing Impacts of CAP Subsidies on Financial Performance of Enterprises in Slovak Republic, Sustainability, 2020, 12: 948. https://doi.org/10.3390/su12030948
Wagener, Andreas and Zenker, Juliane, Decoupled but Not Neutral: The Effects of Counter-Cyclical Cash Transfers on Investment and Incomes in Rural Thailand, American Journal of Agricultural Economics, 2021, 103: 1637-1660. https://doi.org/10.1111/ajae.12172
Weber, G. Jeremy ve Key, Nigel, How Much Do Decoupled Payments Affect Production? An Instrumental Variable Approach with Panel Data, American Journal of Agricultural Economics, 2012, 94: 52-66. https://doi.org/10.1093/ajae/aar134
World Bank, Turkey - Agricultural Reform Implementation Project, 2001.
WTO, The WTO Agreements Series: Agriculture, 2015.
Yılmaz, Hasan; Demircan, Vecdi ve Dernek, Zeynep, Türkiye Tarımında Doğrudan Gelir Desteği Uygulamaları (Isparta İli Üreticileri Açısından Bir Değerlendirme), Doğuş Üniversitesi Dergisi, 2008, 9(2): 248-265.
Yüceer, E. Sema; Tan, Sibel ve Semerci, Arif, Türkiye’de 2000-2020 Döneminde Tarımsal Destekleme Politikalarının Gelişiminin İncelenmesi, Lapseki Meslek Yüksekokulu Uygulamalı Araştırmalar Dergisi, 2020, 1(2): 36-46.
Zobbe, Henrik, The Economic and Historical Foundation of the Common Agricultural Policy in Europe, Fourth European Economics Society Conference, Oxford, 2001.
